iskanunu.com 
Pandemi dönemiyle yaygınlaşan uzaktan çalışma uygulamaları, iş yaşamında kalıcı değişimlere yol açmıştır. Evden ya da işyeri dışında, teknolojik iletişim araçlarıyla yürütülen bu çalışma biçimi hem çalışan hem de işveren açısından çeşitli vergi ve sosyal güvenlik yükümlülüklerini beraberinde getirmiştir.
Uzaktan çalışma, İş Kanunu’nun 14. maddesinde düzenlenmiştir ve Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile detaylandırılmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu 14’üncü maddesine göre uzaktan çalışma düzenlemesi, iş görme ediminin işverenin organizasyonu kapsamında işyeri dışında yürütülebileceği ve bu durumun iş sözleşmesi ile yazılı şekilde belirlenmesi gerekliliğini anlatır. Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’yse hangi işlerde uzaktan çalışma yapılabileceği, teknoloji kullanımı, veri güvenliği, işveren‐çalışan yükümlülükleri gibi detaylar içerir. Bu kapsamda uzaktan çalışmanın uygulama çerçevesi oluşturulmuştur.
SGK Uygulamaları
Uzaktan çalışan işçi, işverene bağlı olarak çalışıyorsa 4/a sigortalısıdır. İşverenin, SGK tescili yaptırma yükümlüğü devam eder. Uzaktan çalışan işçinin işe giriş işlemi ve sigortalı bildirimleri zamanında yapılmalıdır. İşçinin, SGK primleri bordroya ve hizmet belgesine yansıtılmalıdır.SGK açısından uzaktan çalışma ile işyeri çalışması arasında bir fark bulunmamaktadır. Uzaktan çalışan işçinin, fiili olarak işyerinde bulunmaması prim gün sayısını etkilemez. SGK açısından önemli olan, iş görme borcunun ifa edilmesidir.
Aylık Prim ve Hizmet Belgesi (APHB) ile Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi gibi bildirimlerde “uzaktan çalışma gün sayısı” bildirimi zorunluluğu vardır. Bu bildirimin yapılabilmesi için iş sözleşmesinin uzaktan çalışma koşullarını açıkça belirtmesi gerekir. Yazılı sözleşme; uzaktan çalışmanın süresi, zamanı, işin nerede yapılacağı gibi hususları içermelidir. Bildirim yapılırken, toplam çalışma gün sayısına ilaveten kaç gün uzaktan çalışıldığı da gösterilmelidir; uzaktan çalışma gün sayısı fiili çalışma gün sayısını aşamaz. Eğer işçi hem işyerinde hem evden çalışıyorsa, sadece fiilen uzaktan çalıştığı günler uzaktan çalışma gün sayısına dahil edilir. Tamamen uzaktan çalışan işçi için, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile yıllık ücretli izin günleri de uzaktan çalışma günleri arasında sayılır.
Vergi Uygulamaları
Uzaktan çalışan bir kişinin vergi yükümlülüğü, öncelikle çalışma şekline ve işveren ile olan ilişkisinin niteliğine bağlıdır. Çalışanların elde ettikleri ücret gelirleri Gelir Vergisi Kanunu kapsamındadır. Türkiye’de bir işverene bağlı olarak evden çalışan biri, işverenin stopaj yükümlülüğü çerçevesinde gelir vergisi ve damga vergisi kesintisiyle bordro üzerinden vergilendirilir. Uzaktan çalışan işçilerin işyeri dışında olması, bu yükümlülüğü ortadan kaldırmaz.
Sonuç olarak, uzaktan çalışma modelinde, SGK ve vergi uygulamaları mevzuata uygun şekilde düzenlenmeli; iş sözleşmeleri, bordrolar ve beyanlar doğru tutulmalıdır. Uzaktan çalışmanın kapsamı, süreleri, hangi günlerde olacağı yazılı iş sözleşmesinde açıkça belirtilmelidir. Böylece hem hukuki riskler azaltılacak hem de çalışanların hakları korunmuş olacaktır. Uzaktan çalışmaya ilişkin mevzuat düzenlemeleri mevcut olmakla birlikte, henüz uygulamada belirsizlikler sürmektedir. İşveren ve çalışanların, sözleşmelerini, bordrolarını ve bildirimlerini mevzuata uygun olarak düzenlemesi; olası risklerden kaçınmak için iyi belgelemeye önem vermesi gerekmektedir.
