EYT’de İşveren Maliyetleri Neler Olabilir?

EYT’nin gündemimize sıcak tutulması ile işverenler özellikle maliyet çalışmaları, bütçeleme ve istihdam kompanse çalışmaları ve diğer özellikli riskleri görmek için çalışma başlatmışlardır.

Japon modelinin hakim olduğu; uzun, geleneksel firmalar EYT’den en çok etkilenecek firmalar olarak karşımıza çıksa da global ve yerel köklü firmaların da uzun yıllardır istihdam ettikleri sigortalılar açısından avantajları her an dezavantaja dönüşebilir. Nitelikli işgücü kaybı ile birikmiş mali hakların yanında mevcut yasal ödeme pariteleri ve tekdüzen ödeme yöntemlerinin yasa ile korunması ve hukukumuzda işçi lehine yorum ilkeleri bütüncül düşünüldüğünde işverenler çoklu bir girdabın bir parçası haline gelmektedir.

Kıdem Tazminatı Değerlendirmesi ve Bakiye İzin Ücreti

• Örnek; 280 sigortalı çalışana sahip A işletmesi 76 çalışanın EYT kapsamında emekliliğe hak kazandığını ve bunlardan 46’sının tüm hakları ile işten ayrıldıklarını düşünelim.
• 46 sigortalının 23’ünün brüt ücretinin 25.000 TL (ortalama 10 yıl süre hizmet dönemi) ve üzeri olduğunu 23 sigortalının da 15.000 TL (ortalama 8 yıl süre hizmet dönemi) olduğunu varsayarsak,
• 2022 Kıdem Tazminatı Tavanı: 15.370,40 TL ve tahmini 2023 kıdem tazminatı tavanının da 22000 TL olduğu varsayımı ile,
• 10 yıllık kıdeme sahip sigortalılara ödenecek kıdem tazminatı tutarı: 5.060.000 TL
• 8 yıllık kıdeme sahip sigortalılara ödenecek kıdem tazminatı tutarı: 2.760.000 TL
• Toplam Kıdem Tazminatı Ödemesi : 7.820.000 TL
• *Hesaplamalar tahmini veriler üzerine bakiye izin ücreti hariç tutularak hesaplanmıştır.

Nitelikli İşgücü Kaybının Değerlendirmesi

EYT kapsamında emekli olacak kişilerin büyük bir çoğunluğu 20 yıldan daha fazla iş hayatında olan kişilerdir. Bunların önemli bir bölümü de görevleri ve yaptıkları işler gereği işletmelerin kilit personel pozisyonundadır.

Bazı işletmeler, personelini emekli olduktan sonra da istihdam edebilmekte ise de bazı global  firmaların emekli personel çalıştırmama politikası bulunmaktadır. 

Dolayısıyla, olası EYT düzenlenmesinden yararlanarak emekli olmayı tercih edecek olan personelden dolayı pek çok işletme tecrübeli ve deneyimli personelini kaybedecektir.

EYT düzenlemesi nedeniyle vergi ve sigorta prim yükünün artma olasılığı

Bakanlık ve SGK tarafından çıkacak olası EYT düzenlemesinden kaç kişinin hemen emekli  olabilecek şartları taşıdığına ilişkin resmi bir sayı belirtilmemiş ise de, yapılan bazı açıklamalara  göre, EYT kapsamına giren kişi sayısının yaklaşık 4-5 milyon kişi olduğu, bunlardan yaklaşık 1,5  milyon kişinin prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamladığından hemen emekli olabileceği,  geriye kalanların da zaman içinde prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlamalarına bağlı  olarak emeklilik hakkı elde edecekleri anlaşılmaktadır.

Son günlerde EYT kapsamında emekli olan sigortalılar için işveren prim yükünü “5 puan” azaltılabileceği konuşulmakla beraber bu durum tüm emekli personel çalıştıran yani SGDP li bildirim yapılan sigortalıları da karşılayıp karşılamayacağı belli değildir. Aynı zamanda bu hususların yasal değişiklik sonrası yapılacağını da unutmamak gerekir.

EYT düzenlemesinin ortaya çıkaracağı mali yük, ya sigorta prim oranlarının/prime esas kazanç  matrahının artırılması, ya vergi oranlarının yükseltilmesi, ya da genel borçlanma yoluyla finanse  edilmeye çalışılacaktır.

Bu durum ise, işletmelerin iş gücü maliyetlerini artıracak, finansmana erişimlerini güçleştirecektir.

Ya Teşvikler?

Şu anda işverenlerin yararlanabileceği pek çok istihdam teşvik ve desteği bulunmaktadır.

Ancak, bazı istihdam teşviklerden yararlanılabilmek için diğer şartların yanı sıra belli dönemdeki  (6 ay, 1 yıl) işyeri işçi sayısına ilave olarak işçi çalıştırma şartı bulunmaktadır.

Dolayısıyla, EYT düzenlemesi sonrası işten ayrılmalar nedeniyle ilgili ayda söz konusu sigortalı  sayılarının altına düşülmesi halinde yararlanılmakta olan bazı teşviklerden yararlanamama söz  konusu olabileceğinden işverenlerce bu teşvik kayıplarının giderilebilmesi için teşvik hakkı olan  sigortalıları işe alma yönünde planlama yapmaları gerekecektir.

EYT düzenlemesi sonrası işten ayrılacak çalışanlardan dolayı yararlanamama riski olan teşvik ve  desteklerden bazıları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.