iskanunu.com 
Çalışanların brüt maaşı üzerinden SGK işçi primi ve işsizlik sigortası işçi primi düşüldükten sonra kalan tutar gelir vergisi matrahına esas olan tutar olarak kabul edilir. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu gereği, çalışanlara işverenlerce sağlanan menfaatler para ile ödenebilir olmak zorunda değildir. Para ile ödenmeyen menfaatlerin de parasal karşılığının olması durumunda bu menfaatler gelir vergisi hukukunda ücret olarak tanımlanır.
İşverence verilen ücret, ek ödeme, yardım ve tazminatlar gelir vergisi matrahına dahil edilmekte ve üzerinden çalışanların dahil oldukları vergi dilimlerine göre gelir vergisi kesintisi yapılmaktadır. Bu ödemelerden bazıları tamamen gelir vergisinden istisna edilirken bazı ödemelerse belirli tutarlarda gelir vergisinden muaf tutulmuştur.
Yemek Yardımı
İşçiye sağlanan yemek yardımları nakit yemek parası, yemekhane hizmeti, şirket dışında bir kuruluşta verilen yemek hizmeti ve yemek kartı/kuponu olmak üzere üç şekilde verilebilmektedir. Nakit olarak ödenen yemek parası, yemek yardımı gibi yapılan ödemeler gelir vergisine tabidir. Hizmet olarak verilen ve yemek kartı olarak sağlanan yardımların ise gelir vergisinden istisnaları bulunmaktadır. İş yerinde yemekhanede verilen yemek yardımları gelir vergisine tabi değildir. Ancak yemekhane bulunmazken, işçiye sadece yemek amaçlı kullanabileceği yemek kartı, yemek çeki, yemek fişi yoluyla yapılan yardımlar da bu istisna kapsamındadır, işçinin çalıştığı günlere ait iş günü bazında muafiyet uygulanır. Bu tutar 2022 yılı için günlük 51 TL’dir. 51 TL kadar olan kısım için gelir vergisi muafiyeti bulunmaktadır. Bu tutarı aşan kısım vergiye tabi tutulur.
Yol Yardımı
Yol yardımları işçiye nakit yol parası, servis hizmeti ve ulaşım kartı/bileti olarak sağlanabilmektedir. İşçilere sağlanan yol yardımlarının gelir vergisi istisnalarını ayrı ayrı değerlendirmek gerekir. Nakit olarak ödenen yol yardımı gelir vergisine tamamıyla tabi olup istisnası bulunmamaktadır. Toplu olarak işçilerin işe gelmeleri ve gitmeleri amacıyla sağlanan servis hizmeti gelir vergisinden muaf edilmiştir. Ulaşım kartı, ulaşım fişi şeklinde nakit olarak verilmeyen, yol kartına yüklenen veya bilet olarak verilen yardımların gelir vergisi muafiyetleri bulunur. İş günü bazında gelir vergisi istisnası uygulanmaktadır. Bu tutar 2022 yılı için 25,5 TL olarak belirlenmiştir. Fiili olarak çalışılan günlere ait ödenen günlük 25,5 TL’ye kadar olan kısım gelir vergisinden istisna edilir.
Çocuk Zammı/Yardımı
Çalışanlara verilen çocuk zammı ödemesinin gelir vergisi bakımından istisnası bulunmaktadır. Her ikisi de çocuk yardımı alan eşlerden sadece birisi gelir vergisi istisnasından yararlanabilmektedir. 2022 yılı çocuk yardımlarının istisnası, 0-6 yaş arası için 166,80 TL iken, 6 yaş üzeri için 83,40 TL olarak uygulanmaktadır. Bu tutarı aşmayan çocuk yardımları gelir vergisinden istisna edilmektedir. Çocuk yardımı için uygulanan gelir vergisi istisnası, memur maaşı katsayısı üzerinden hesaplanan tutarlarla belirlenmektedir.
657 sayılı kanunda yapılan düzenleme ile devlet memurları için çocuk yardımından yararlanırken belirlenen 2 çocuk sınırı kaldırılmıştır. Ancak ilgili kanunun özel sektörü kapsamaması ve 5510 sayılı kanun ile SGK prim hesaplamasında 2 çocuk sınırı uygulanmaya devam edilmesinden dolayı gelir vergisi hesaplamalarında özel sektör çalışanları için bu sınırın uygulanması yoruma açık bulunmaktadır.
Kreş Yardımı
İşverence doğrudan kreş hizmeti verilmesi durumunda bu yardım gelir vergisi matrahından istisna edilir. İşveren, iş yerinde veya iş yeri eklerinde kreş, gündüz bakımevi veya yurt hizmeti sunuyorsa gelir vergisi matrahına dahil edilmemekte, tamamı gelir vergisinden istisna tutulmaktadır. İşverenin kendisine ait veya kiralamış olduğu diğer yerlerde bu hizmeti sağlaması istisna uygulamasına engel teşkil etmemektedir. Bu hizmetten faydalanan kadın hizmet erbabına sağlanan menfaatin tamamı gelir vergisinden istisna olacaktır. İşveren kreş hizmeti veren bir kuruluş ile anlaşarak doğrudan bu kuruluşa ödeme yaparak kreş yardımı sağlıyorsa, gelir vergisi bakımından istisna uygulanır. Her bir çocuk için aylık olmak üzere, asgari ücretin yüzde ellisini aşmayan kısmı için gelir vergisi istisna edilir. Bu tutarı aşan kısım gelir vergisi matrahına eklenir. Kreş yardımının işçiye nakden verilmesi durumundaysa bu yardım ücret olarak kabul edilmekte ve gelir vergisi matrahına tümüyle dahil edilerek muafiyet ve istisna uygulanmamaktadır.
Uçuş Tazminatı
Pilot, hostes, kabin memuru gibi uçuş çalışanlarına ödenen ücret dışındaki uçuş tazminatı kapsamındaki ödemeleri gelir vergisi bakımından ayrı değerlendirmek gerekir. Uçuş personeli Borçlar Kanunu’na tabi olarak değerlendirilir. 7161 Sayılı Torba Kanun ile Gelen Yasal Düzenleme ile Türkiye’de bulunan kurumlarda hava aracının sevk ve idaresiyle görevli pilotlar ile uçuş esnasında uçak içinde hizmet veren personele fiilen uçuş hizmeti dolayısıyla yapılan aynı mahiyetteki ödemeler gelir vergisine tabii olmayacaktır. 7161 sayılı Torba Kanunu’nun 3 üncü maddesi ile gerçekleşen bir diğer düzenleme ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasına yeni bir bent eklenmiştir. Gelir vergisi istisnası brüt kazançların toplamı bazında değerlendirildi ve yeni bir istisna oranı belirlendi. Böylece uçuş personellerine ödenen aylık ücretin safi değerinin %70’i gelir vergisinden müstesna edildi.
Evlenme, Doğum ve Ölüm Yardımları
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25inci madde 1 inci fıkrasına göre, ölüm sebebiyle verilen tazminat ve yardımlar gelir vergisinden istisna edilmiştir. Hizmet erbabına anne, baba, eş veya çocuğunun ölümü durumunda verilen yardımlar gelir vergisi matrahına dahil edilmez. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25 inci maddesinin 5 inci bendine göre, evlenme ve doğum nedeniyle hizmet erbabına yapılan yardımlar, gelir vergisinden istisna edilir. Ancak bu istisna çalışana iki aylığına veya buna denk gelen gündeliklerinin tutarına kadar olan kısma uygulanır. Bu kısmı aşan tutar gelir vergisi kesintisine dahil edilir.
Engellilik, Hastalık Tazminatı ve Yardımları
Engellilik ve hastalık nedeniyle işverenlerce işçilere sağlanan yardım ve tazminatlar gelir vergisinden istisna edilmiştir. Dolayısıyla çalışanlara verilen engellilik ve hastalık tazminatı ile yardım ödemeleri gelir vergisi kesintisine tabi tutulmamaktadır.
Kıdem Tazminatı
1475 sayılı İş Kanunu ile 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na göre kıdem tazminatının tamamı gelir vergisinden müstesna edilmiştir. Dolayısıyla 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi çalışan ve kıdem tazminatını 1475 sayılı kanuna göre ödenen çalışanlara verilen kıdem tazminatı için gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi çalışanlara ödenen kıdem tazminatının çalışanın 24 aylık ücretini aşmayan kısmına gelir vergisi istisnası uygulanmaktadır.
İş Güvencesi Tazminatı
İşveren tarafından yapılan geçersiz fesih nedeniyle işçinin işe iade edilmesi gereken hallerde, işçinin işveren tarafından işe başlatılmaması sonucunda ödenecek tazminat iş güvencesi tazminatı olarak anılır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda yer alan işe başlatmama tazminatı gelir vergisi bakımından değerlendirildiğinde müstesna söz konusudur. İkale sözleşmesi yapılması durumunda bu sözleşme kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi isimlerle yapılan ödeme ve yardımlar gelir vergisinden muaf tutulmuştur.
İşverenin Yaptırdığı Bireysel Emeklilik
Çalışanlara işverenleri tarafından bireysel emeklilik kapsamında katkı payı ödemesi yapılabilmektedir. İşverence bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, gelir vergisi istisnasına tabidir. Çalışanın ilgili dönemdeki vergiye tabi sürekli kazançları toplamının yüzde 15 ini ve yıllık asgari ücret tutarını aşmayan kısmı istisna edilir. Bu tutar için, işçinin ve işverenin ödediği sigorta primlerinin toplamını baz almak gerekir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu gereği yukarıda sayılan ek ödeme, yardım ve tazminatlar hariç, gelir vergisinden müstesna edilen ücret, kazanç ve aylıklar da mevcuttur. Gelir vergisi istisnaları için tıklayınız.
