Ödenen Sigorta Primlerinin Geri İadesi

5510 sayılı Kanunun 4/1- (a), (b) ve (c) kapsamında sigortalılığı bulunan kişiler, ilgili çalışmaları kapsamında ödenen sigorta birimleri aşağıdaki şartlardan birinin varlığı ile geri alınabilmektedir.

• Tavanı Aşan Primlerin İadesi
• Yaşlılık Toptan Ödemesi
• Ölüm Toptan Ödemesi
• Yanlış ve Yersiz Alınan Primlerin İadesi

Ödenecek SGK primleri aşağıdaki işçi ve işveren payları üzerinden hesaplanmaktadır:

• Tavanı Aşan Primlerin İadesi

5510 sayılı Kanun 82/4’te, “Sigortalıların bu Kanun’un 53 üncü maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.” şeklinde ibraz edilen ifadeye göre sigortalılara talepleri üzerine tavan tutar üzerinden hesaplanan tutarı aşan prim ödemeleri en geç iade talebi yapılan ayı takip eden ay içinde iade edilebilecektir.

Aylık prime esas kazanç tavanı 2022 yılı 1. Dönemi için 37.530,00 TL; 2. Dönemi için 48.532,50 TL’dir. İlgili tutar asgari ücretin 7,5 katı olacak şekilde belirlenmektedir. Türkiye ile Sosyal Güvenlik Anlaşması olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurtdışına çalışmaya gönderilen Türk işçiler için belirlenen PEK tavan tutarı ise asgari ücretin 3 katı üzerinden hesaplanmaktadır.

MuhSGK ve e-beyanname sistemlerinde sigortalıların çalışma günü ve sigorta matrahları bildirilirken tavan üzerinde bildirim yapılmasına olanak verilmemektedir. Ancak sigortalının aynı dönemde 2 farklı işyerinde çalışmasının bulunması durumunda ödenen toplam prim tutarı, prime esas kazanç üst sınırı (tavan tutarı) üzerinden hesaplanan prim tutarını aşabilmektedir.

Tavanı aşan primlerin iade edilirken ilgili dönemlerde ödenen işveren primleri hesaplama dışında tutulacaktır. Ayrıca ödenen işçi payları için kanuni faiz de işletilmeyecektir. İade talebinde bulunan sigortalılara; tavanı aşan kazancının %14 oranındaki sigorta priminin (%9 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Ödemesi Primi ve %5 Genel Sağlık Sigortası Primi) ve %1 oranında işsizlik sigortası priminin iadesi yapılabilecektir.

• Yaşlılık Toptan Ödemesi

5510 sayılı Kanun’un 31’inci maddesine göre yaşlılık toptan ödemesi, Kanun’un 4/1-(a), 4/1-(b) ve bu Kanuna göre ilk defa 4/1-(c) bentleri kapsamında sigortalılığı bulunanların çalıştığı işten ayrılan, işyerini kapatan ya da devredenler ile 5510 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen yaş şartını (kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş) doldurduğu halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan, sigortalıların başvurusu üzerine; 4/1-(a) ve 4/1-(c) kapsamında ise kendi adına bildirilen, 4/1-(b) kapsamında ise kendisinin ödediği, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin (%20) her yıla ait tutarının; 5510 sayılı Kanunda açıklanan hesaplama yöntemleriyle toptan ödeme şeklinde verilebilecektir.

Yaşlılık toptan ödemesi hesaplaması kapsamına kısa vadeli sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primleri dahil edilmeyecektir. Ödeme yapıldıktan sonra çalışanın yeniden işe başlaması durumunda talep etmeleri halinde yeniden ilgili SGK ödemeleri toptan ödeme olarak kendisine iade edilebilecektir.

• Ölüm Toptan Ödemesi

5510 sayılı Kanun’un 36. maddesi gereğince, 4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamındaki sigortalılar ile Kanuna göre ilk defa 4/1-(c) kapsamında sigortalı olanlardan, ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla, 4/1(a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise ödediği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, 5510 sayılı Kanun’da açıklanan hesaplama yöntemleriyle sigortalının hak sahipliği şartlarını taşıyan eşine, çocuklarına, ana ve babasına yine Kanunda belirtilen hisseler oranında verilebilecektir. İlgili ödemenin yapılabilmesi için hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması için aranan tüm şartların sağlanıyor olması gerekecektir. Hak sahiplerine yapılacak ödeme sigortalıya yapılacak ödemeyi geçemeyecektir.

Kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme hesabına dahil edilmeden hesaplamalar yapılmaktadır. Sigortalının sağlığında yapmış olduğu hizmet borçlanmaları hak sahiplerine ödenerek ölüm toptan ödemesine dahil ediliyor olacaktır.

• Yanlış ve Yersiz Alınan Primlerin İadesi

5510 sayılı Kanun’un 89/3 fıkrasında; “Yanlış veya yersiz alınmış olduğu tespit edilen primler, alındıkları tarihten on yıl geçmemiş ise, hisseleri oranında işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara veya genel sağlık sigortalılarına veya hak sahiplerine kanunî faizi ile birlikte geri verilir. Kanunî faiz, primin Kuruma yatırıldığı tarihi takip eden ay başından, iadenin yapıldığı ayın başına kadar geçen süre için hesaplanır. Ancak Borçlar Kanunu’nun 65 inci maddesi hükmü saklıdır.” düzenlemesi yer almaktadır. Uygulamada, prime tabi tutulmayacak ödemelerin prime tabi tutulması, yanlış belge türünden bildirimlerin yapılması, muaf olunan sigorta prim türünden prim alınması, çakışan hizmet süreleri gibi durumlar yanlış ve yersiz alınan primler olarak adlandırılmaktadır.

Buna istinaden ilgili primlerin iadesi için 10 yıllık zamanaşımı süresinin geçmemiş olması ve işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/ merkezine yazılı talepte bulunulması gerekecektir. Yanlış veya yersiz olarak 1/10/2008 veya sonrasında tahsil edilmiş olan primlerin iadesi sırasında ödenecek kanuni faiz, primin Sosyal Güvenlik Kurumu’na yatırıldığı tarihi takip eden ay başından, iadenin yapıldığı ayın başına kadar geçen süre için hesaplanacaktır.  Çakışan çalışmalara ilişkin yapılacak ödemeler, tavanı aşan primlerin iadesi başlığında belirtildiği üzere kanuni faiz hesaplanmadan yapılacaktır.