iskanunu.com 
İşverenlerin iş akdi feshi yetkisine getirilmiş kısıtlamaların sonlanmasıyla birlikte, Temmuz ayı itibariyle işten çıkarmalar serbest hale geldi. Yasağın uygulandığı 14 aylık süreç boyunca işten çıkarma yapamayan işverenler, bunun yerine işçileri tek taraflı olarak ücretsiz izne gönderebiliyordu. Bu şekilde kendi iradesi dışında işveren kararı ile ücretsiz izne gönderilmiş tüm çalışanların, 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren işbaşı yapması gerekiyor. Bu tarihten sonra ücretsiz iznin devam etmesinin istenmesi durumunda mutlaka işçinin onayının alınması şarttır.
İşverenlerin yasak boyunca işten çıkaramadığı işçilerini, yasak kaldırılınca işten çıkarması durumunda gözden kaçabilecek çok önemli bir husus var. Çok sayıda işçinin iş akdi feshini sonlandırmak isteyen işverenin, mutlaka toplu işten çıkarma ile ilgili yasal düzenlemeleri incelemesi ve buna uygun hareket etmesi gerekiyor.
Toplu İşten Çıkarma Prosedürü Hangi Durumlarda Uygulanır?
Toplu işten çıkarma, ekonomik, teknolojik veya yapısal nedenlerle işverenin çalışan sayısına oranla belli bir sayıda işçiyi çıkarmak istediğinde, bunu 1 ay önce bağlı bulunduğu İŞKUR’a ve Çalışma Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirmesidir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 29.maddesinde düzenlenen uygulamaya göre, “toplu işçi çıkarma” sayılabilmesi için iş yerindeki işçi sayısı üzerinden limitin hesaplanması gerekiyor:
- 20 – 100 arası işçi çalışan iş yerlerinde, en az 10 işçi
- 101 – 300 arası işçi çalışan iş yerlerinde, en az %10 oranında işçi
- 301 ve üzeri sayıda işçi çalışan iş yerlerinde en az 30 işçi
1 ay içinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi gereği işten çıkarılması durumunda, bu işlem “toplu işten çıkış” olarak değerlendirilecektir.
Örneğin, 250 çalışanı olan bir iş yeri aynı ay içinde 25 kişi ya da daha fazla işçi çıkaracaksa, toplu işten çıkış prosedürünü uygulamak zorundadır.
Ya da 1000 işçi çalıştıran bir iş yerinde 30 veya daha fazla işçinin çıkarılması da toplu işçi çıkarma sayılacaktır.
İş Kanunu’nun 100. maddesi uyarınca, toplu işçi çıkarma hükümlere aykırı olarak işten çıkarma yapan işverenlere işten çıkardığı her işçi için 1.145 TL idari para cezası (2021 yılı) verilecektir.
İşçilerin bir iş yerinden çıkarılarak bir başka iş yerine nakil yoluyla geçişi yapılıyorsa bu işlem toplu işten çıkış sayılmaz.
Toplu İşten Çıkarma Kurumlara ve İşçilere Nasıl Bildirilir?
Toplu işten çıkarma yapmak isteyen işveren, en az 30 gün önce;
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge müdürlüğüne,
- İş yerinin bağlı olduğu Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğüne,
- İş yerinde sendika varsa iş yeri sendika temsilcilerine
yazılı bir dilekçe ile bildirimde bulunmak zorundadır.
Sendika temsilcilerinin konu ile ilgili işverenle görüşmeyi talep etmeleri ve işten çıkışı önlemek ya da sayıyı azaltmak adına toplantı düzenlemeyi talep etme hakları vardır. Bu görüşmelerde, işten çıkarılacak işçilerin olumsuz etkilerini azaltmak için önlemler de görüşülür. Görüşmeler belgelerle kayıt altına alınır.
Kurumlara ve çalışan temsilcilerine 1 ay önce yapılması gereken toplu işten çıkarma bildiriminde,
- Çıkarmanın sebeplerine
- Bundan etkilenecek işçi sayısına ve gruplarına
- İşe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine
ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.
Bildirimin yapıldığı tarihten tam 1 ay sonra işten çıkış işlemleri gerçekleştirilebilir. İhbar süresinde çalışacak işçiler varsa, ihbar süreleri de bu bir aylık sürenin tamamlanmasından sonra başlayacaktır.
Toplu işten çıkış işlemlerinin SGK tarafına bildirimleri ise, muhtasar prim ve hizmet beyannamesinde seçilen işten çıkış kodu ile gerçekleşir. Toplu işten çıkarma kapsamında iş akdi sonlandırılmış işçilerin, ilgili ayın muhtasar prim ve hizmet beyannamesinde “15-Toplu işçi çıkarma” işten çıkış nedeni kodu ile Kuruma bildirilirler.
İş Yerinin Kapanması Durumda Toplu İşten Çıkış
Toplu işten çıkarmalar kimi zaman iş yerinin kapanacak olması nedeniyle ortaya çıkar. Böyle bir durumda, bildirim işten çıkarma işleminden en az 30 gün önce sadece İŞKUR ve Çalışma Bakanlığının bağlı olunan il/bölge müdürlüklerine yapılır. Sendika temsilcisine bildirimde bulunulmasına gerek yoktur.
Toplu İşten Çıkış Yapan İş Yerlerinde Yeni İşçilerin İşe Alınması
Toplu işten çıkarma yapan işverenler, 6 ay içinde aynı iş için yeniden işe alım yapmak istiyorsa, toplu işten çıkardığı işçilerinden bahsedilen iş için nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırmakla yükümlüdür. Eski işçinin işi kabul etmemesi durumunda, başka adaylara yönelebilir.
Toplu İşten Çıkarmada İşçinin Hakları
Toplu işten çıkarmalar hiçbir surette işçinin işten çıkarken hak ettiği haklarını almasına engel değildir. İş yerinin toplu işten çıkarma nedeninden bağımsız olarak işçilerin kıdem tazminatı hakları, ihbar süreleri ya da ihbar tazminatlarını hakkı kendisine verilmelidir. İşçinin kullanmadığı izinleri ve kanunda ya da iş sözleşmelerinde yer alan diğer hakları da ödenmelidir.
Toplu işten çıkarılmış işçinin iş güvencesi hakları da aynen devam edecektir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. Maddesi gereği işçilere sağlanmış iş güvencesi hakkı kapsamında, iş akdinin geçersiz nedenle feshedildiği iddiası olan işçi işe geri dönmek için hukuki yola başvurabilir, işe iadesini isteyebilir.
İşsizlik ödeneği hak edilen çıkış kodlarından biri de “15-Toplu işçi çıkarma” nedeniyle bildirilmiş çıkışladır. Dolayısıyla işverenin toplu işçi çıkarma kodu ile bildirdiği işten çıkışlarda işçiler İŞKUR’a başvurarak diğer şartları da sağlıyor olmak koşulu ile işsizlik ödeneğine hak kazanırlar.
