iskanunu.com 
Çalışma hayatı, insanlığın var oluşundan beri her zaman mevcut olmuş, sanayi devrimi ile birlikte de günümüzdeki koşullara ulaşmaya başlamıştır. Sanayi Devrimi’nden önceki çalışma hayatında, üst tabaka ve alt tabaka ayrımı ile sınırları belirtilmiş ve alt tabakanın üst tabakaya hizmetleri şeklinde kendisini uygulanmıştır.
Çalışma hayatı, Sanayi Devrimi Dönemi sonrasında belli süreçlerden geçerek farklı boyutlar kazanmış ve günümüzdeki esnek çalışma modelleriyle de yenilenmiştir.
Çalışma hayatının daha modern koşullara ulaşmasıyla birlikte çalışanların ücretlerinde de günümüze uygun koşullarda düzenlemeler olmuştur. Geçmişte çalışanlar sadece ücret karşılığı iş görme edimlerini sürdürürlerdi günümüz koşullarında ise ücretli çalışana birçok yan hak ve menfaatler de sağlanmaktadır.
İşverenler bu durumla ilgili karşılaştığı sorunlardan biri de bu ücret ve yan hakların hangi ödeme kalemleriyle çalışana ödeneceğidir. Çalışana yapılan ücret veya ücret dışı ödemelerin amacına uygun ödeme kalemlerinin kullanılmaması olası bir hukuksal anlaşmazlık durumunda işvereni zor durumda bırakabilmektedir.
Ücret ve Ücret Dışı Ödeme Kalemleri
Ücret: İş kanunu açısından ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar olarak tanımlanır. Çalışana çalışması karşılığında verilen ücret çalışanın bordrosunda hiçbir şekilde farklı bir ödeme kalemiyle gösterilemez. Fazla mesai ücretleri de tıpkı ücretler gibi farklı bir isim ile gösterilmeyip fazla mesai niteliğine göre çalışanın bordrosunda yer almalıdır.
Prim Ödemeleri: Prim ödemeleri ödemenin niteliği bakımından bordroda dikkat edilmesi gereken ödeme kalemlerinden biridir. Prim ödemeleri işverenler tarafından çoğu zaman farklı sebeplerde kullanılabilmektedir. Satış primleri, Performans, dönemsel olarak ödenen primler, ay ortası ödenen primler, yılbaşı ödemeleri vb. ödemelerin tamamı bazı durumlarda çalışanın bordrosunda sadece prim olarak ya da prim ödemesi olarak gösterilmektedir.
Her ne kadar vergisel anlamda bir fark bulunmasa da ödemelerin bu tarz nitelik belirtmeden gerçekleşmesi işveren ile işçi arasında yaşanacak olası bir hukuksal süreçlerde ya da arabuluculuk sürecinde işverenin elini kanıt yönünden zayıflatabilmektedir. Bu tarz sorunların yaşanmaması için çalışanlara yapılacak prim ödemelerin bordroda veriliş amacına uygun bir şekilde nitelendirilerek gösterilmesi oldukça önemlidir.
Ek Ödemeler: Ek ödemeler nitelik bakımından çalışana sağlanan ücret dışı ek menfaat olarak belirtilmektedir. İşverenler bazı durumlarda çalışanlarıyla ücret+ ek ödeme şeklinde anlaşabilmekte ve çalışanların bordrosunda da ek ödeme olarak gösterebilmektedir. Bu tarz durumlarda ortada yazılı bir iş sözleşmesi olduğu sürece genel anlamda bir sorun yaşanmamaktadır. Bazı durumlarda ise işverenler tarafından çalışana yapılacak performans primi, fazla mesai ücretleri dönemsel olarak ödenen primler, yol ücreti, Yemek ücreti ve diğer sosyal yardım kalemleri de nitelik belirtilmeden doğrudan ek ödeme kaleminde gösterilmektedir.
Ücret – Fazla Mesai ve Prim / İkramiye Ödeme Gösterimleri
İşverenlerin çalışanlarının bordrolarında gösterecekleri tüm ödeme kesinti ve mesai kalemlerini ödemelerin veriliş amacı doğrultusuna uygun bir ödeme kaleminde niteliklendirerek çalışanın bordrosuna eklemesi hem olası bir hukuksal süreçte hem de olası bir idari denetim durumunda işverenler için kolaylık oluşturmaktadır.
Aynı zamanda çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenecek geçici iş göremezlik ödenekleri ve diğer sair hakları da ücret ve prim/ikramiye olarak farklı hesaplamalara da tabi tutulmaktadır. Ücret ve fazla mesai ücreti özellikle hak edildikleri aylarda, prim ikramiye ve diğer menfaatler ise ödendikleri aylarda Bordroda gösterilip SGK’ya bildirilmektedir.
Dolayısıyla, çalışana sağlanan maddi menfaatlerin parasal kıymetinin takdir edilmesinde özellikle ödemenin mahiyeti ve türü açısından ücret/fazla mesai ücreti ve prim/ikramiye vb. sütunlarda SGK’ya ayrı şekilde bildirilmelidir. Çalışanın, sigorta matrahına esas kazancı çalışan adına yapılan tahakkukta ve yine sigortalının hizmet cetvelinde brüt kazanç olarak toplam tutar görünmektedir.
İşverenlerin/işveren vekillerinin çalışana sağlanan maddi menfaatlerde özellikle salt ücretin içinde ya da ek menfaat şeklinde bir ödeme oluşmasında yukarıdaki kriterlere göre işlem tesis etmesi son derece önemlidir.
