Asker Kaçağını İşe Almanın Cezası Var mı?

Çalışanlardan işe girerken istenen özlük evraklarından biri de askerlik durumunu gösteren belge. Peki, bu belge sadece çalışanın iş hayatının askerlik nedeniyle kesintiye uğrama ihtimalini görmek için mi alınıyor? Bu belgenin işe girerken zorunlu olarak özlük dosyasına eklenmesinin nedeni nedir?

Her T.C. vatandaşı erkeğin, askerlik çağı olarak belirlenen 20-41 yaşları arasında askerlik görevini yerine getirmesi yasal bir zorunluluk. Kanunda belirlenmiş istisnai durumlar dışında bu görevi yerine getirmekten kaçınan kişiler için, ilgili kanunlar birtakım cezalara hükmediyor. Vatani görevini yerine getirmemek toplumun tamamını ilgilendiren bir durum olması nedeniyle, cezai işlem sadece kaçak durumundaki kişi için değil bu kişileri çalıştıran işverenlere de uygulanıyor.

Kimler Asker Kaçağı Sayılır? Yoklama Kaçağı, Bakaya ya da Firari Nedir?

Ülkemizde askerlik görevi, 20 yaşına girildiği yılın ocak ayının birinci gününden başlayarak 41 yaşına girildiği yılın ocak ayının birinci gününde bitmek üzere en çok 21 yıl içerisinde yerine getiriliyor. Askerlik yaşı 20 ve askerlik süresi de 6 ay olarak belirlenmiştir. Öğrenimi devam eden kişilerin askerlik durumları, kanundaki yaş hadleri dikkat alınarak ertelenebiliyor.

Askerlik görevini yerine getirmekten kaçanlar genel anlamda “Asker kaçağı” olarak nitelendiriliyor. Fakat askerlikle ilgili işlemler yoklama aşamasıyla başlıyor. Yoklama, askerlik çağına gelmiş kişinin askerlik için uygun olup olmadığının tespit edilmesi anlamına geliyor. Herhangi bir mazeret bildirmeksizin kanunun belirlediği sürede yoklama yaptırmayan kişiler “yoklama kaçağı” olarak anılıyor.

Yoklamaya katılan, askerlik görevinin başladığı tarih ve yer belirlendiği halde, belirlenen sürede hizmet vereceği birliğine teslim olamayan kişiler ise “bakaya” durumuna düşer.

“Firari” ise, askerlik görevini yerine getirirken izin almaksızın firar eden ve kaçak durumunda olan kişileri ifade etmektedir.

Asker Kaçağını İşe Alan İşverenin Cezası Nedir?

İşverenlerin bu konudaki sorumluluğu 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’da yer alıyor. Bu kanun askerlikten kaçanlara yardım eden, kaçaklığı kolaylaştıran ve bu kişilere iş sağlayan kişilere de ceza uygulanmasına hükmediyor.

1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu
“Kaçaklara yardım edenlerin cezaları
Madde 75 – 1 – (Değişik: 30/4/1945-4726/2 md.) Asker kişileri kaçmağa kışkırtan veya kaçmalarını veya kaçaklığın devamını kolaylaştıran veya kaçakları, izinsizleri, bakayayı, yoklama kaçaklarını, saklıları ve çağrılıp ta gelmiyen yedek subaylar ve yedek astsubaylar ile yedek askeri memurları bilerek özel ve resmi hizmete alanlar veya gizliyenler veya Devlet, il ve belediyelerle bunların denetimi altındaki bütün kuruluş ve kurumlarda ve banka ve kamu faydasına çalışan dernek ve mesleki kuruluşlarda her ne suretle olursa olsun çalıştıranlar ve Hükümetten yapılacak tebligat üzerine özel işlerinden çıkarmıyanlar barışta üç aydan bir yıla ve tekerrüründe bir yıldan üç yıla, seferberlikte veya olağanüstü hallerde altı aydan iki yıla kadar hapis ve bu eylemin seferberlikte veya olağanüstü hallerde tekerrüründe yedi yıla kadar ağır hapis cezasiyle cezalandırılır.”

İlgili maddeden de anlaşılacağı üzere, yoklama kaçağı, bakaya ya da firari durumdaki asker kaçaklarının tüm kurum ve kuruluşlarda çalıştırılmaları yasak. Bu yasağa uymayan işverenler barış zamanında 3 aydan-1 yıla (tekrar etmesi durumunda 3 yıla) kadar hapis cezası ile cezalandırılabiliyor. Eğer savaş/seferberlik/olağanüstü hallerde bu kişileri çalıştırdıkları tespit edilmişse 6 aydan-2 yıla kadar (tekrar etmesi durumunda 7 yıla) kadar hapis cezası uygulanabilecek.     

Askerlik çağı olarak kanunda belirlenmiş 20-41 yaş aralığı içerisinde askerlik görevini yerine getirmekten kaçınmış ve kaçak durumuna düşmüş bir kişi, bu yaş aralığını geçmiş olsa bile kaçak durumunda olmaya devam eder. Bu konu ile ilgili 7179 sayılı Askeralma Kanunu’nda şu hüküm yer alıyor:

“Askerlik çağı ve hizmet süresi

MADDE 5- ….(11) Bu Kanunda tespit edilen esaslar dışında muvazzaflık hizmetini yapmadıkça veya yapmış sayılmadıkça hiçbir yükümlü askerlik çağı dışına çıkarılamaz.”

Yani kaçak konumundaki işçinin askerlik çağı geçmiş olsa dahi askere gitme zorunluluğu ortadan kalkmıyor, işverenin de cezai sorumluluğu da aynen devam ediyor.         

Askerlik Durumu Belgesinde Geçen İfadeler

Asker kaçağı çalıştırmanın işverene cezası ağır olmasına binaen, işe alım işlemlerinde özlük evrakları içerisinde istenen askerlik belgelerinin de dikkatle incelenmesi gerekiyor.

Erkek işçilerin muhakkak askerlik durumunu gösterir belgeyi temin ederek, iş yerindeki ilgili birime teslim etmesi ve bu belgenin özlük dosyasında kayıt altında tutulması gerekiyor.

Askerlik durumu ile ilgili evraklarda karşımıza neler çıkabilir? Bu belgelerdeki durumu gösteren terimler neyi ifade ediyor?

Tecilli: Askerlik durumunun tecilli olması, askerlik görevinin belirli bir süre zarfı için ertelenmiş olduğunu ifade ediyor. Tecil işlemi, kişinin bir sağlık problemi nedeniyle ya da öğrenimi devam ettiği için olabildiği gibi, kardeşi askerde olan kişiler ya da lisanslı sporcular için de yapılabiliyor.

Bu kişiler, tecil süresi tamamlandığında yeniden bir tecil söz konusu olmadığı durumda, askerlik görevlerini yerine getirmeli. Belge üzerinde yer alan erteleme tarihinden sonra, çalışandan tekrar askerlik durum belgesi talep edilmesi gerekiyor.

Muaf:  Askerlik yapmaya elverişli olmadığı sağlık muayenelerinde tespit edilmiş kişiler veya ilgili kanunda tanınmış bazı istisnai durumları olan kişiler askerlikten muaf olarak kayda geçiyor.

Yerine Getirmiştir/Terhis Olmuştur: Muvazzaf askerlik hizmeti ya da bedelli fark etmeksizin, görevini tamamlamış kişiler için, askerlik durumlarını gösterir belgede “askerlik hizmetini yerine getirmiştir” ifadesi yer alıyor.

Söz konusu belgelere e-Devlet üzerinden ulaşılabiliyor.