iskanunu.com 
İlgili Makaleler
İşverenler çalışanlarına çıplak ücretleri dışında yan haklar da sağlayabilirler. Yan haklar, bazı durumlarda çalışanların ücretinden bile daha yüksek tutarlarda olup, kazançlarının önemli bir kısmını oluşturabilir. Bazı ödemeler sadece çalışma günleri için verilir. Bayram, resmi tatil gibi günlerde bu yan haklarda kısıt uygulanıp uygulanmayacağı konusu ise çalışanların zaman zaman kafasını karıştırıyor.
Yan Hakların Uygulanması
İş Kanunu yalnızca ücret, fazla mesai, genel tatil çalışması ve tazminat gibi ödemelerin ödenmesine ilişkin kuralları belirlemişken, yan hakların ödeniş şeklini, miktarını tamamen işçi ve işverenin inisiyatifine bırakıyor.
İşveren, çalışanlarına ücretinden hariç olmak üzere istediği ek ödemeleri verebilir, yan hakları sağlayabilir. Bu yan haklar nakit olarak verilmesinin yanında, ayni olarak yani mal ya da hizmet olarak da işçiye sağlanabilir. Örneğin; bayramlarda işçilere bazı iş yerleri bayram harçlığı adı altında bir ek ödeme yaparken, bazıları erzak yardımı yapabiliyor. Bir de sürekli olan ve çalışma gününe bakılarak ödenen günlük ödemeli ya da aylık ödemeli olabilen ek ödemeler söz konusu olabilir. Yol parası, yemek parası gibi. İşveren, yol veya yemek parası çalışma günleri ile ilişkilendirdiyse, çalışılmayan günlerde işçilere bu hakları uygulamayacaktır.
Yan Haklar ve Eşitlik İlkesi
Yan haklar, ikna edici bir sebeple verilmediği sürece, her işçiye eşit şekilde uygulanır. Bir işçiye ikramiye ödenirken diğer işçiye ödenmemesi, ayrımı gerektiren haklı bir sebebe dayanmadıkça 4857 sayılı Kanunu’nun Madde 5’te belirtilen eşit davranma ilkesine aykırı düşecektir. İkramiye tutarı işçilerin kıdem süresine göre değişen bir oranda verilebilir. Bu ayrım için açıklayıcı bir sebep olabilir. Fakat aynı departmanda çalışan bir işçiye ikramiye verilirken, o departmanda kısmi süreli çalışan diğer işçiye ikramiye verilmemesi kanuna aykırı bir davranış olacaktır.
Performansa dayalı primlerde, performansı ölçen bir kritere dayanarak yapılacak ödemelerde ise, işçinin verilen hedefi gerçekleştiremediği için prim alamaması eşitlik ilkesine aykırı düşmemektedir.
İşçilere ödenen yan haklar, bazen iş sözleşmesinde/toplu iş sözleşmesinde yer alırken, bazen de hiç sözleşmede bulunmadan işyerinin geleneği haline gelmiş şekilde de sağlanıyor olabilir. Örneğin iş sözleşmesinde yol yardımı olmayan bir işyeri tüm işçilerin her ay yol yardımı veriyor olabilir. İşveren bu iş yerine yeni başlayan her işçiye de sözleşmede yer alsın ya da almasın bu yol yardımını vermekle yükümlüdür.
Bayram Tatilinde Kısıt Uygulanan Yan Haklar
İşçiye ödenen bazı yardımların sadece çalışma günü baz alınarak ödenebilir. Böyle bir durumda; hafta tatillerinde, bayramda ve genel tatillerde bu haklar işçiye ödenmeyebilir. İşçinin işe gelmediği günler için yol parası vermek istemeyen işveren, bunu tüm işçilere aynı şekilde uygulamak şartıyla, yol parasında kısıt uygulayabilir. Fakat şimdiye kadar hiçbir tatil gününde kısıt uygulamamış, yol parasını işçi işe gelse de gelmese de tatil günlerinde de ödemiş bir işveren olduğunu varsayalım. Bu işveren yeni bir uygulamaya geçerek, artık yan haklarda kısıt uygulayacaksa işçilerin onayını alması uygun olacak.
İkramiye, prim, bonus gibi ödemeler, çalışma gününe göre hesaplanıp ödenebilir. Böyle bir durumda ise sözleşmede aksi yer almadığı sürece, aylık maktu ücretle çalışan işçiler için tatil günleri de çalışılmış gibi kabul edilir. Bu ücret, işçiye herhangi bir kısıt uygulanmadan verilmeli. Fakat ikramiye/prim/bonus hak ediş günleri içerisinde ücretsiz izin kullanmış bir işçi için, ücretsiz izinli olduğu günlerin hak ettiği tutarı değiştirmesinde bir sakınca meydana gelmeyecek.
