iskanunu.com 
Aynı iş yerinde 1 yıl ve daha fazla çalışması bulunan işçiye, iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız nedenle sona erdirildiğinde veya istisnai durumlarda işçi tarafından sona erdirildiğinde işçinin güvencesi olması adına çalıştığı sürelerin karşılığı olarak kıdem tazminatı ödemesi yapılmaktadır.
1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinde kıdem tazminatına hak kazanılabilecek durumlar belirtilmiştir. Buna göre;
- Kadın işçinin evlenmesi durumunda 1 yıl içinde kendi istediği ile iş sözleşmesini sonlandırması,
- İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık durumu dışındaki nedenlerle iş sözleşmesinin sonlandırılması,
- Emeklilik veya yaş dışında diğer şartların tamamlanması durumunda iş sözleşmesinin işçi tarafından sonlandırılması,
- Askerlik nedeli ile işçinin iş sözleşmesini sonlandırması,
- İşçinin sağlık veya iyi niyet, ahlak kurallarına aykırılık sebebi ile iş sözleşmesini sonlandırması,
- İşçinin ölümü durumlarında iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi durumlarında kıdem tazminatı ödenmelidir.
Kanun maddesinde belirtilen kıdeme tazminatı ödenebilmesi için gerekli koşullarda görüldüğü üzere aranan önemli ve ortak şartlardan biri iş sözleşmesinin sona ermesidir. Fakat istisnai durumlarda bazen işveren tarafından, bazen de karşılıklı anlaşma ile işçiye iş sözleşmesi devam ederken hak ettiği kıdem süresine göre tazminat ödemesi yapılmak istenebiliyor. İş sözleşmesi devam ederken kıdem ödemesine dair İş Kanunu’nda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı konuyla ilgili özelge yayınlayarak iş sözleşmesi feshedilmeden yapılan ödemelerin kıdem tazminatı olarak değerlendirilemeyeceğini belirtmiştir. “1475 sayılı Kanunun 14’üncü maddesinde hangi şartlar altında kıdem tazminatı ödeneceği açıkça belirtilmekte olup hizmet erbabına kıdem tazminatı ödenebilmesi için iş sözleşmesinin feshedilmesi/sona ermesi gerekmektedir. Dolayısıyla hizmet erbabının iş sözleşmesi feshedilmeden/sona ermeden çeşitli sebeplerle kıdem tazminatı adı altında yapılan ödemelerin, 1475 sayılı Kanunun 14’üncü maddesi kapsamında kıdem tazminatı olarak değerlendirilmeyeceği tabidir. Buna göre, şirketiniz tarafından iş sözleşmesi feshedilmeden/sona ermeden kıdem tazminatına mahsuben avans olarak yapılan ödemelerin ücret ödemesi olarak kabulü ve bu ödemelerin, Gelir Vergisi Kanunu’nun 61, 63, 94 ve 103’üncü maddelerine göre gelir vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” İşveren sözleşme sona ermeden işçiye kıdem tazminatı ödeyecek ise bunu kıdem tazminatı adı altında sgk ve gelir vergisinden istisna olarak ödeyememektedir. Zira iş akdi devam ederken yapılan ödeme tüm yasal kesintilere tabi olarak bordroya eklenebilecektir. Ödeme için özelge dışında Yargıtay kararlarına bakarak da yorumda bulunulabilmektedir. Yargıtay kararlarında yaygın olarak iş akdi sona ermeden ödenen kıdem tazminatı avans niteliğinde sayılmıştır. Yargıtay 9. HD., E. 2021/5562 kararında ’’İşçinin iş sözleşmesi feshedilmediği halde çeşitli nedenlerle kıdem tazminatı adı altında yapılan ödemeler avans niteliğinde sayılmalıdır.’’ İbaresi yer almaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken birkaç nokta bulunuyor. Bordroya eklenen tutar iş akdi sonlanmadan kıdem tazminatı ödemesi olarak eklenmemesi gerektiğinden tüm yasal kesintilere tabi olarak kıdem ödemesi veya ek ödeme gibi eklenebilir. Yargıtay kararlarıyla yorumlanabilen avans ödemesi, işçinin iş akdi sözleşme feshinde kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sonlandığı durumunda kıdem tazminatı hesabından mahsup edilebilmektedir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2021/2429 Kararında kıdem tazminatının fesihte hak kazanılması durumunda aynı iş ve işverende geçen tüm sürelerin birleştirilerek hizmet süresine göre belirlenecek kıdem tazminatı son brüt ücret üzerinden hesaplanarak, daha önce ödenen avansın yasal faizi ile mahsup edilmesi gerektiği görüşünü vurgulamıştır.
Özet olarak; iş akdi devam ederken kıdem tazminatı ödenememektedir. Ancak bu mahiyette ödenmek istenen tutarlar yaygın Yargıtay görüşlerine göre avans olarak nitelendirilmektedir. Avans ödemeleri ücret niteliğinde sayıldığından, ödenecek tutar tüm yasal kesintilere tabi olarak işçiye ödenebilir. Bunun dışında kıdem tazminatının sgk primleri ve gelir vergisi açısından istisnaları sözleşme sona ermeden, ilgili yıldaki kıdem tavanını aşmıyor dahi olsa bordroda uygulanamamaktadır.
