iskanunu.com 
Çalışanların sigorta primlerini hesaplamak için, ilgili ayda kazandıkları ücret ve ücret eklerine bakarak prime esas kazançlar toplamını belirlenir. Belirlenen kazançların “PEK Matrahı” olarak dikkate alınabilmesi için de ilgili dönemde geçerli olan SGK taban ve tavan sınırlarını aşmamış olması gerekir. Belirlenen bu sınırların aşılması sigorta açısından “devreden matrah” kavramını ortaya çıkarmaktadır. SGK tavanı aşan kısım için dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır.
Devreden Sigorta Matrahı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 80. maddesinde düzenlenmiştir:
“d) Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.”
Yasa ile düzenlenen bu uygulamada önemli bir nokta ücretin devreden sigorta matrahı oluşturmadığıdır. Ücret dışında prim, ikramiye gibi ücret dışında sunulan haklarda devreden matrahtan söz edebiliyoruz. Ücret dışı ödemeler kavramını doğru ayırmak sigorta primlerinin doğru bildirimini etkiler. Karıştırılan konulardan birkaç örnekle ücret olarak sayılan ve devretmeyen kalemlere değinebiliriz. Buna göre hafta tatili ücreti, yıllık izin ücreti, genel tatil çalışmalarında ödenen ücretler, fazla mesai ücretleri devretmez. Bunun yanı sıra işçiye motivasyon veya ek bir hak amacı ile sağlanan prim ikramiye niteliğindeki farklı isimlerdeki ödemeler ayni olmadıkları sürece prime esas kazanca dahil olur ve sgk tavanını aştığı durumda devreden sigorta matrahı içinde değerlendirilir.
Özet olarak; ücret dışı ödemeler, öncelikle ilgili olduğu ayda prime esas kazanç matrahına dâhil edilir. İlgili olduğu ayda SGK tavanı aşıldığı için ücret dışı kazanç üzerinden prim hesaplanamamışsa, prime esas kazanç matrahının takip eden aylara devri ve takibi gündeme gelir.
Sigortalıya yapılan ek ödemelerin prime esas kazanç tavanı nedeniyle SGK kesintisine tabi tutulamadığı durumlarda, tavanı aşan ek ödeme tutarları, ilgili olduğu ayı izleyen 2 ay boyunca takip edilir. Devredilen bu tutarlar, izleyen 2 ayda prime esas kazanç matrahının tavanın altında kalması halinde, prime esas kazanç matrahına dâhil edilir. Ek olarak kişi istirahatli olduğu veya ücretsiz izin nedeni ile sigorta prim gününü ‘0’ olduğu durumda çalışana sağlanan ek bir menfaat varsa sigorta primi ilgili ayda ödenemediğinden bu menfaatlere ait sigorta matrahları takip eden 2 ayda devreden olarak takip edilmelidir. Devreden sigortada yılın değişmesi durumu etkilemez. Örneğin; Aralık ayında devreden bir matrah varsa Ocak ve Şubat ayında takip etmemiz gerekir.
Bir diğer önemli nokta net ücretlilerde devreden sigorta matrahında işçi kesintisi ile çalışanın net ücreti düşeceğinden burada devreden sigorta kesintilerinde işçi ve işveren açısından tümünün maliyetine işveren katlanır. Devreden sebebi ile çalışanın ücreti düşmemektedir.
Örnek 1:
Çalışanın 250.000 TL brüt ücret ile çalıştığını varsayalım. Çalışanın devreden sigorta matrahını hesaplayalım.
2025 yılı için sigorta tavanı: 195.041,40 TL
Çalışanın ücreti tavanın üzerinde olduğu halde ‘ücret’ olduğu için devreden sigorta matrahından söz edemeyiz.
Örnek 2:
Çalışanın 100.000 TL brüt ücretle çalıştığını Ağustos ayında ayda bir maaş ikramiye ve 20.000 TL fazla mesai ücreti aldığını, Eylül ayında ise 10.000 TL fazla mesai ücreti aldığını varsayalım. Bu durumda devreden sigorta matrahını hesaplayalım.
Ağustos ayı PEK Matrahı: 100.000 + 20.000 + 100.000 = 220.000 TL
2025 yılı için sigorta tavanı: 195.041,40 TL
İkramiye ile prime esas kazan üst sınırı aşıldığından;
220.000 – 195.041,40 = 24.958,60 TL devreden sigorta matrahı oluşur.
Eylül ayı PEK Matrahı: 100.000 + 10.000 = 110.000 TL
Prime esas kazanç üst sınırı altında kaldığı için Ağustos ayı devreden matrahını kullanabiliriz. Bu durumda;
110.000 + 24.958,60 = 134.958,60 TL üzerinden sigorta prim kesintileri yapılmalıdır.
