Yurt Dışından Uzaktan Çalışmada Nelere Dikkat Edilmeli?

İşçinin, iş görme yükümlülüğünü iş yeri dışında yerine getirmesi uzaktan çalışma olarak adlandırılmaktadır. Evde veya teknolojik iletişim araçları kullanarak işyeri dışında uzaktan çalışma yapılabilmektedir. Özellikle son yıllarda yaygın bir biçimde karşılaştığımız bir çalışma biçimidir. Uzaktan çalışma biçiminin yaygınlaşması Türkiye’de çalışma hayatında farklı sorular gündeme getirdi. Uzaktan çalışmanın esasen ne olduğu, bu çalışma biçiminde kurulması gereken şekil şartı, her işte uzaktan çalışma yapılıp yapılamayacağı gibi çeşitli konulara dair görüşler sunuldu. Akademik yazınlar, uzman görüşleri uzaktan çalışmanın detaylarına yer vermeye devam etmektedir. Bu yazıda ise yurt dışında bulunan kişiler ile uzaktan çalışma yapılması durumunda nelere dikkat edilmesi gerektiğine değinilecektir.

Uzaktan Çalışma

Uzaktan çalışma yönetmeliği uyarınca, çalışanın evi haricinde yapılan uzaktan çalışma ancak teknolojik iletişim araçları kullanarak yapılabilir. Uzaktan çalışma yapılan işin, yönetmelikte belirtilen “uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işlerden” olmaması ve ayrıca fiilen uzaktan çalışma yapmaya uygun olması gerekir. Uzaktan çalışma sözleşmesi yazılı yapılmalıdır. Bu konuda hem 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hem de yakın zamanda yayımlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’ne göre, uzaktan çalışmanın mutlaka yazılı bir sözleşmeyle yapılması gerekmektedir. Ayrıca, sözleşmede işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi belirtilmelidir. Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilmelidir. Uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanmalıdır. İşveren uzaktan çalışanı için iş yerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin olarak, işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirmek ve verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Uzaktan çalışan işçinin de kişisel verilerinin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uyması gereklidir. İşverenin uzaktan çalıştıracağı ya da ülke dışında çalıştıracağı işçisi ile ilgili iş sağlığı güvenliği tedbirleri de mutlaka alınmalıdır.

Yurt Dışında Bulunan İşçinin Uzaktan Çalışması

İşçi ile işverenin anlaşması halinde, işçinin talebi üzerine veya zorlayıcı nedenlerle uzaktan çalışma yapılabilmektedir. İş Kanunu açısından işçi ile işveren, aralarındaki sözleşme ile işçinin çalışma yerini belirleyebilmektedir. Uzaktan çalışma aynı ülke sınırları içerisinde yürütülebileceği gibi, yurt dışında uzaktan çalışmanın sürdürülmesi de mümkündür. Yukarıda yer verilen “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” hükümleri yurt dışında yaşayarak uzaktan çalışma yapan çalışanlar için de geçerlidir. Fakat yurt dışında bulunan, Türkiye’de aynı zamanda uzaktan çalışma yapan işçi için ücret, yıllık izin, bayram tatilleri, işçi sağlığı ve iş güvenliği, çalışma saatleri ve çalışma şartlarına ilişkin konular tartışılmaktadır. İşçinin, yurt dışında evinde veya teknolojik iletişim araçları kullanarak iş yeri dışında çalışması uzaktan çalışma olarak tanımlanmakla birlikte yurt dışında çalışan işçinin iş yeri açısından bu tanıma uygunluğunun kabul görmesi gerekmektedir. Uzaktan çalışmanın yurt dışında yapılması durumunda kişinin çalışma yaptığı yerin iş yeri olarak kabul görmesi ve iş ilişkisinin hangi ülke hukukuna tabi olacağı konusu gündeme gelmektedir. Burada işin fiilen gerçekleştiği, işin yarar ve sonuç doğurduğu, ücretin ödendiği, iş ilişkisi taraflarının bulundukları ve iş ilişkisinin kurulduğu yer gibi pek çok noktaya bakmak gerekmektedir. Yurt dışından yapılan uzaktan çalışmada iş yeri hukukunun değişip değişmeyeceğine dair net bir yargı kararı bulunmamaktadır.

Yurt dışında yapılan uzaktan çalışmada SGK açısından da birtakım riskler söz konusudur. İşçinin yurt dışında bulunduğu sırada Türkiye’de kurulu bir firmadan sigortalı bildirimi yapıldığında, pasaport kayıtları, işçinin yurda giriş çıkış tarihleri hem SGK iş yeri dosyasına hem de işçinin SGK kayıtlarına intikal etmektedir. Özellikle işçinin emeklilik, iş göremezlik gibi Kanun’dan doğan hakları için Kurum’dan talepte bulunması durumunda bu dosyalar kontrol edilmektedir. İşçinin Türkiye’de kurulu bir firmada sigortalı bildirimi yapılırken fiilen yurt dışında olduğu ve hizmetlerin fiili çalışmaya dayanıp dayanmadığı yönünde denetim yapılabilecektir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve teftişle görevli birimleri denetim esnasında bazı hususlara dikkat edecektir. Yurt dışı görevlendirme belgeleri, yurt dışı harcırah ödemeleri, işçinin işletme adına yurt dışında yapmış olduğu görüşme kayıtları, kesilen faturalar vb. resmi belgeler, yurt dışında bulunan işçiye yapılan ödemeler (ücret, prim ikramiye vb.) Kurum tarafından istenebilir. Bunlar dışında denetim personelinin isteyebileceği ekstra bilgi belgeler de olabileceğini belirtmek gerekir. Yurt dışında yapılan uzaktan çalışmaların değerlendirilmesi tamamen denetim sonucu ortaya çıkacaktır.

Yurt dışında bulunarak yapılan uzaktan çalışmanın sağlıklı bir şekilde sürdürebilirliği ve çalışmanın hukuk çerçevesinde yürütülmesi açısından yukarıda yer verilen hususlara dikkat edilmesi önemlidir. Yine de belirtmek gerekir ki, mevzuatımızda uzaktan çalışma hükümleri çok yeni olduğu için bu gibi uygulamalarda cevaplar henüz netlik kazanmamıştır. Mevcut kanun ve yönetmelik hükümlerini uygulamak, uzman görüşü almak bu noktada önemlidir.