Ücretliler Hangi Koşulda Yıllık Beyanname Verirler?

7194 sayılı Kanun ile, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86 ve 103’üncü maddeleri değiştirilerek ücretlilerin vergilendirilmesinde önemli değişiklikler yapılmıştır.

Bu değişikliklerden ilki, 2020 yılı için 600 bin TL’nin üzerinde brüt kazanç elde eden ücretlilerin vergileri %35’ten %40’a yükseltilmesidir.

İkinci değişiklik ise, bir yıl içerisinde 600 bin TL üzerinde ücret geliri olan kişilere her halükarda yıllık beyanname verme zorunluğu getirilmesidir.

7 Aralık 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan yasa, 2020 yılı ücretlerine uygulanacaktır. Başka bir ifade ile yeni düzenlemeler ilk kez 2021 yılı Mart ayında verilecek Gelir Vergisi Beyannamesinin düzenlenmesinde dikkate alınacaktır.

Bu yazımızda, ücretlilerin hangi koşullarda yıllık beyanname vermek zorunda oldukları konusunu açıklayacağız.

Yasal Açıklamalar

Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-b maddesi beyan edilmeyecek ücret gelirlerini düzenlemektedir.

“Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

1. Tam mükellefiyette;

…

b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil),”

Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-b maddesinin uygulama esasları, 27 Mayıs 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 311 nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin 18-22’nci maddelerinde açıklanmıştır.

GVK md.86/1-b düzenlemesine göre genel kural olarak stopaj yoluyla verilen ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmez, verilse bile gelirler beyana eklenmez. Ancak belirli limitleri aşan ücretlilerin ise beyanname vermesi gerekmektedir. GVK md. 86 uyarınca, aşağıda sayılan ücretler için yıllık beyanname verilir ya da verilen beyannameye dahil edilir.

• Tevkif suretiyle vergilendirilmeyen, istisna kapsamında bulunmayan ücretler,
• Tevkif suretiyle vergilendirilen ücretlerin toplam tutarının 600.000 TL’nı aşması,
• Tevkif suretiyle vergilendirilen birden sonraki işverenden alınan ücretler toplamının 49.000 TL’nı aşması halinde. 

Yukarıda yazılı rakamsal limitler, 2020 için geçerli olup, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde yazılı tarifeye göre belirlenmiştir. Söz konusu rakamlar, yeniden değerleme oranı değişiklikleri dikkate alınarak yıllar itibarıyla güncellenmektedir.

Ücret tutarlarının hesaplanmasında, elde edilen brüt ücret tutarları dikkate alınacaktır.

Yukarıdaki hesaplamalara göre, aylık ortalama brüt 50.000 TL (yaklaşık net 32.000 TL) ve üstü ücret geliri elde eden bir kişinin yıllık beyanname verme mecburiyeti bulunmaktadır.

Birincisi dışındaki işverenlerden alınan ücret geliri tutarının brüt tutarının yıllık 49.000 TL (yaklaşık net 36.750 TL), aylık brüt tutarının ise yaklaşık 4.100 TL’nı (yaklaşık net 3.060 TL) aşması halinde, tevkifata tabi bütün ücretlerin beyannameye dahil edilmesi gerekmektedir.

Birden Fazla İşverenden Elde Edilen Ücretler

Birden fazla işverenden elde edilen ücretler aşağıdaki gibidir.

• İş değişikliği, partime çalışma, ek iş gibi nedenlerle birden fazla özel sektör iş yerinden alınan ücretler
• Grup şirketlerde başka bir şirkette çalışmaya başlanması halinde, birden fazla işverenden ücret alınmış olmaktadır.

Birden fazla işverenden alınan ücretler, stopaj yönteminde ayrı ayrı vergilendirilecektir. Buna göre %15’ten başlayarak her bir ücret için tarife ayrı ayrı uygulanacaktır.

Yıl içerisinde işveren değiştiren hizmet erbabı, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilir. Bu durumda yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak tevkifat yapar.

İstisna Kapsamındaki Ücret Gelirleri İçin Beyanname Verilmeyecektir

İstisna kapsamında elde edilen gelirler için kural olarak beyanname verilmez, verilen beyannamelere ilgili gelirler dahil edilmez. (GVK md.86/1)

İstisna kapsamında ücret geliri elde eden kişiler de beyanname vermez.

• Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personel
  • Teknoparklarda çalışan Ar-Ge, tasarım ve destek personeli
  • İrtibat büroları çalışanları, vb.

 Uygulama Örnekleri

Diğer taraftan, konuya ilişkin olarak 311 seri no’lu Gelir Vergisi genel tebliğinde aşağıdaki örnekler verilmiştir.

Örnek 1: Bay (A), 2020 yılında tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş 700.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Bay (A)’nın 2020 yılında elde ettiği ücret geliri 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşması nedeniyle, Bay (A)’nın bu ücret gelirini, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmesi gerekmektedir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.

Örnek 2: Bayan (B) 2020 takvim yılında; birinci işverenden 580.000 TL, ikinci işverenden 30.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

Bayan (B)’nin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (580.000 TL+30.000 TL=) 610.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.

Örnek 3: Bay (C) 2020 takvim yılında; birinci işverenden 500.000 TL, ikinci işverenden 50.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

Bay (C)’nin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (500.000 TL+50.000 TL=) 550.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşmamakla birlikte birden sonraki işverenden elde ettiği ücret geliri olan 50.000 TL, aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan (2020 yılı için 49.000 TL) tutarı aştığından iki işverenden elde ettiği ücret geliri toplamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.

Örnek 4: Bay (Ç) 2020 takvim yılında; birinci işverenden 560.000 TL, ikinci işverenden 20.000 TL ve üçüncü işverenden 18.000 TL olmak üzere üç işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir.

Birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebildiğinden, Bay (Ç) 560.000 TL’lik ücret gelirini birinci işverenden elde edilen ücret olarak belirlemiştir.

Buna göre Bay (Ç)’nin,

– Üç işverenden elde ettiği ücret gelirleri toplamı (560.000 TL+ 20.000 TL+ 18.000 TL=) 598.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşmadığından ve

– Birden sonraki işverenlerden elde ettiği ücretleri toplamı (20.000TL+ 18.000 TL=) 38.000 TL, aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 49.000 TL) aşmadığından,

ücret gelirleri yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecektir.

Örnek 5: Serbest meslek erbabı Bay (D)’nin serbest meslek kazancının yanında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden elde edilen ücret geliri ile tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadır.

Serbest meslek kazancı                                           300.000 TL

Birinci işverenden alınan ücret                                 400.000 TL

İkinci işverenden alınan ücret                                     40.000 TL

İş yeri kira geliri                                                          30.000 TL

Bay (D), serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda beyanname verecektir.

İkinci işverenden alınan ücret geliri 193 sayılı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 49.000 TL) ve ücret gelirleri toplamı aynı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşmadığından, ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir.

Serbest meslek kazancı ve iş yeri kira geliri toplamı (300.000 TL + 30.000 TL=) 330.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 49.000 TL) aştığından, iş yeri kira geliri de beyannameye dahil edilecektir.

Örnek 6: Bay (E)’nin 2020 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ve işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret                                450.000 TL

İkinci işverenden alınan ücret                                  180.000 TL

İşyeri kira geliri                                                         35.000 TL

Ücret gelirleri toplamı 193 sayılı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aştığından, bu gelirler için beyanname verilecektir.

İş yeri kira geliri ise 35.000 TL, aynı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 49.000 TL) aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir.

Sonuç

Kural olarak stopaj yoluyla vergilenen ücretler için yıllık beyanname verilmez, verilse bile bu  gelirler beyannameye eklenmez. Ancak ücret gelirlerinin yıllık toplam brüt tutarının 600.000 TL’nı aşması veya birden sonraki işverenlerden alınan ücret gelirlerinin 49.000 TL’nı aşması hallerinde, elde edilen ücret gelirlerinin tamamı yıllık beyan konusu yapılır.

600.000 TL tutarındaki ücretin bir işverenden veya birden fazla işverenden elde edilmesinin bir önemi yoktur, her halükarda beyana dahil edilir.

Diğer taraftan, istisna kapsamındaki ücretler ile GVK md. 64’te sayılan diğer ücretler[1] hiçbir şekilde beyana tabi tutulmaz. Bunların dışındaki tevkifata tabi tutulmayan ücretlerin beyan edilmesi gerekmektedir.

Öte yandan, tevkif suretiyle de vergilendirilen ücretler ise belli limitleri aşması halinde beyannameye konu edilecektir. Buna göre;

• Tevkif suretiyle vergilendirilen ücretlerin yıllık toplam tutarının 600.000 TL’nı aşması halinde, bu ücretler ister tek işverenden alınsın, isterse birden fazla işverenden alınsın, beyanname verilmek zorundadır.
• Tevkif suretiyle vergilendirilen birden sonraki işverenden alınan ücretler toplamının 49.000 TL’nı aşması halinde ise tevkif suretiyle alınan ücretlerin beyannameye dahil edilmesi zorunludur.

Kaynakça

[1] Gelir Vergisi Kanunu’nun 63’ncü maddesinde, götürü usulde vergilendirilecek ücretler düzenlenmiş olup madde metni aşağıdaki gibidir.

Diğer ücretler

   Madde 64 – Aşağıda yazılı hizmet erbabının safi ücretleri takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının %25’idir.

   1. Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanlar.

   2. Özel hizmetlerde çalışan şoförler;

   3. Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri;

   4. Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar;

   5. Gerçek ücretlerinin tesbitine imkan olmaması sebebiyle, Danıştayın müspet mütalaasiyle, Maliye Bakanlığınca bu kapsama alınanlar

   Diğer ücretler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bunlar beyannameye ithal edilmez.

Dr. Celal Çelik

ECC Denetim kurucu ortağı, Yeminli Mali Müşavir,