iskanunu.com 
İlgili Makaleler
Bekir GEÇER
Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi
Sosyal güvenlik mevzuatı uygulamasında Şubat aylarında ve 31 günden oluşan aylarda (Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Ağustos, Ekim, Aralık) kuruma bildirilmesi gereken sigortalılara ait prim gün sayılarının nasıl belirleneceği ve bu aylarda çeşitli nedenlerle Kuruma eksik çalışma gün sayısı beyan edilmesi gerektiğinde, sigortalı prim gün sayılarının nasıl hesaplanması gerektiği konusunda uygulayıcılar arasında tereddütler artarak devam etmektedir.
Bu tereddütler ve ihtilaflı konular ancak konunun mevzuat temelinin tam olarak ortaya konulması, Kurumun değişik zamanlarda konu hakkında verdiği aynı yöndeki görüş yazılarında belirtilen hususların bütünsel bir yaklaşımla ve uygulamaya dönük örneklerle ortaya konulması ile giderilebilir.
Sigortalı çalışma gün sayısının belirlenmesinde temel mevzuat düzenlemeleri
Ücrete dayalı hakların yer aldığı temel hukuksal düzenleme olan Borçlar Yasasında çalışma gün sayısı konusunda herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Borçlar Yasası’nda “aylıklı işçi” veya “günlük ücretli işçi” ayrımı da yer almamaktadır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nın 77. maddesinde “Bu kanun gereğince primlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç, sigortalının, bir ay için prime esas tutulan kazancının otuzda biridir. Günlük kazancın hesabına esas tutulan ay içindeki bazı günlerde çalışmamış ve çalışmadığı günler için ücret almamış sigortalının günlük kazancı, o ay için prime esas tutulan kazancı ücret aldığı gün sayısına bölünerek hesaplanır. Sigortalıların günlük kazançlarının hesabında esas tutulan gün sayıları, aynı zamanda, bunların prim ödeme gün sayılarını gösterir.” hükmü yer almaktadır.
4857 sayılı İş Yasası’nda “aylıklı işçi” veya “günlük ücretli işçi” tanım veya ayrımı net olarak yer almamaktadır. Ancak, İş Yasası’nın 49/IV. maddesinde “Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçiler…” ifadesi dikkati çekmektedir. Yasal düzenlemede açık biçimde belirtilmese de aylık (maktu) ücret karşılığı çalışan işçi ile günlük veya saatlik ücret karşılığı çalışan işçiler ayrı hükümlere bağlanmıştır.
Aylık ücretli çalışmanın temel özelliği bir aylık çalışma karşılığı ücretin toplam (maktu) yani kesin karşılığının önceden belirlenmesidir. Aylık ücret için uygulanacağı ayın kaç günden ibaret olduğunun herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Bu anlamda ilgili ay 28, 29,30 veya 31 günden meydana gelebilir.
Asgari Ücret Yönetmeliği’nin 6. maddesinde (1) “Ücretin, bir günlük olarak belirlenmesi esastır. Aylık, haftalık, saat başına, parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar buna göre yapılır.” Hükmü yer almaktadır. Belirtilen Yönetmelik hükmü gereği asgari ücretin günlük ücret esas alınarak hesaplanması nedeniyle, işçinin çalıştığı ayın kaç günden oluştuğuna göre, işçinin alacağı ücrette de değişiklik olmaktadır. İşçinin aylık ücretli olması durumunda aydaki gün sayısı üzerinde durulmaksızın otuz gün üzerinden değerlendirme yapılması gerekmektedir. İşçinin günlük ücretle çalışması durumunda ay içinde çalışılan günlerin toplamı ile günlük ücretin çarpımı sonucu belirlenen tutar üzerinden ücret ödenmektedir.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 27. maddesinde aylık ücret tediye bordrosunun geçerli sayılabilmesi için taşıması gereken dokuz ortaya konulmuştur. Bu unsurlardan biri de”Ücret ödenen gün sayısı (ücret aylık olarak ödenmiş ise gün sayısı 30 gündür)” biçiminde belirtilmiştir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin bu hükmü gereğince, sigortalının aylık (maktu) ücretli olması durumunda ilgili ayın kaç günden oluştuğu üzerinde durulmaksızın, prim gün sayısı otuz günden oluşacaktır.
Ayın ilk günü işe giriş ayın son günü işten çıkış işlemi olması durumunda prim gün sayısı hesabı
Sigortalıların işe girdiği ve işten çıktığı aylarda prim ödeme gün sayısı hesaplanırken değerlendirme kural olarak 30 gün üzerinden değil, ilgili ayın kaç günden oluştuğuna bakılarak yapılmaktadır. Ancak bu kuralın üç istisnası mevcuttur.Bunlar:
- Sigortalının ayın ilk günü işe başlaması ve aynı ayın son günü işten çıkması,
- Sigortalının ayın ilk günü işe girip aynı ay içinde işten çıkmadan işine devam etmiş olması,
- Sigortalının devam eden sigortalılığı varken ayın son günü işten çıkılması,
durumlarında ilgili ayın kaç günden oluştuğuna bakılmaksızın sigortalının prim ödeme gün sayılarının otuz gün olarak hesaplanması gerekmektedir.(2)
Bu yaklaşımın nedeni, sigortalıların işe girdiği ve işten çıktığı günlerde de işyerinde çalışmış(puantaj devam etmiş) olmasıdır.
ÖRNEK: …..İnşaat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi işyerinde 01.02.2006 tarihinde aylık ücretli işçi olarak işe başlatılan bir sigortalı 28.02.2006 tarihinde işten çıkmıştır. Şubat ayından önceden gelen sigortalılığı bulunan diğer bir işçi 28.02.2006 tarihinde işten çıkmıştır.
Bu sigortalıların ilgili ayda Kuruma bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayıları nasıl hesaplanacaktır?
Kural olarak sigortalıların işe girdiği ve işten çıktığı aylarda prim ödeme gün sayısı hesaplanırken değerlendirme otuz gün üzerinden değil, ilgili ayın kaç günden oluştuğuna bakılarak hesaplama yapılır. Şubat ayı yirmi sekiz günden oluşmaktadır. Ancak sigortalılardan ilki ayın ilk günü işe başlamış ve aynı ayın son günü işten çıkmış olması nedeniyle, diğer sigortalının da ayın son günü işten çıkmış olması nedeniyle, ilgili ayın kaç günden oluştuğuna bakılmaksızın bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı otuz gün olarak Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
A. Şubat ayında eksik gün bildirimi bulunması durumunda prim gün sayısı hesabı
1. Şubat ayında bazı günlerde işe devam edilmemesi durumunda (istirahatlılık hali, ücretsiz izin vb.) prim ödeme gün sayısının hesabı
Şubat ayında herhangi bir sigortalının istirahat raporlu olması, ücretsiz izinli olması veya eksik gün bildirimine imkan veren diğer bir nedenle ayın bazı günlerinde işe devam edememesi durumunda, eksik günler 30 günden değil 28 (3) günden eksiltilerek prim ödeme gün sayısı belirlenir. (4)
Eksik çalışma günlerinin otuz günden değil de yirmi sekiz günden eksiltilmesinin nedeni, eksik gün bildirimi bulunan ayların, prim ödeme gün sayısı bakımından ay içinde işe giriş veya işten çıkış olan aylarla aynı durumda kabul edilmesidir. Eksik gün bildirimi nedeniyle ay bütünlüğü bozulmakta ve eksik gün bulunan aya özgü olmak üzere sigortalılar, günlük çalışma esasına göre (yevmiye ücretli) çalışıyormuş gibi kabul edilerek ayda kaç gün çalışılmış ise bu gün sayısı üzerinden prim gün sayısına tabi olmaktadırlar.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nın 77. maddesinin “Günlük kazancın hesabına esas tutulan ay içindeki bazı günlerde çalışmamış ve çalışmadığı günler için ücret almamış sigortalının günlük kazancı, o ay için prime esas tutulan kazancı ücret aldığı gün sayısına bölünerek hesaplanır” Hükmü de bu yaklaşımı destekler niteliktedir.
ÖRNEK: …..Gıda Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ünvanlı işyerinde iki yıldır çalışmakta olan bir sigortalı 2007 yılı Şubat ayında sekiz gün ücretsiz izine ayrılmıştır. Bu sigortalıların Şubat ayında Kuruma bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı, Şubat ayını oluşturan yirmi sekiz günden ücretsiz izin kullanılan sekiz günün eksiltilmesi sonucunda yirmi gün olarak Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
2. Şubat ayında işe giriş veya işten çıkış nedeniyle oluşan eksik günler ile ayın bazı günlerinde işe devam edilmemesi durumunun (istirahatlılık hali, ücretsiz izin vb.) bir arada gerçekleşmesi durumunda prim ödeme gün sayısının hesabı
Bir sigortalının Şubat ayı içinde işe girmesi veya bu ay içinde işten çıkması nedeniyle oluşan eksik günlere ek olarak aynı ay içinde istirahat raporlu olunması, ücretsiz izinli olunması veya eksik gün bildirimine imkan veren diğer bir nedenle ayın bazı günlerinde işe devam edilememesi durumunda, sigortalının işe giriş veya çıkıştan kaynaklanan eksik günleri ve belli nedenlere dayalı olarak işe devam edilememesine dayalı olarak oluşan eksik günleri toplanarak yirmi sekiz günden (Şubat ayının toplam gün sayısından) eksiltilerek prim ödeme gün sayısı belirlenir.
ÖRNEK:…..Otelcilik ve Turizm Ticaret Limited Şirketi işyerinde 05.02.2007 tarihinde işe başlayan bir sigortalı aynı ay içinde (2007 yılı Şubat ayı) 5 gün ücretsiz izine ayrılmıştır.
Bu sigortalının Şubat ayında Kuruma bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı nasıl hesaplanacaktır?
Sigortalının 05.02.2007 tarihinde işe girmiş olması nedeniyle oluşan 4 günlük “eksik gün” ve ücretsiz izinde geçen 5 günün toplamından oluşan 9 günün Şubat ayını oluşturan 28 günden eksiltilmesi sonucunda bulunan 19 gün, prim ödeme gün sayısı olarak Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
B. Otuz bir günden oluşan aylarda kuruma eksik gün bildirimi bulunması durumunda prim gün sayısı hesabı
1. Otuz bir günden oluşan aylarda ayın bazı günlerinde işe devam edilmemesi durumunda (istirahatlılık hali, ücretsiz izin vb.) prim ödeme gün sayısının hesabı
Otuz bir günden meydana gelen aylarda (Ocak, Mart,Mayıs,Temmuz,Ağustos, Ekim,Aralık) herhangi bir sigortalının istirahat raporlu olması, ücretsiz izinli olması veya eksik gün bildirimine imkan veren diğer bir nedenle ayın bazı günlerinde işe devam edememesi durumunda, eksik günler otuz günden değil otuz bir günden eksiltilerek prim ödeme gün sayısı belirlenecektir.(5) Eksik çalışma günlerinin otuz günden değil de otuz bir günden eksiltilmesinin nedeni, eksik gün bildirimi bulunan ayların prim ödeme gün sayısı bakımından ay içinde işe giriş veya işten çıkış olan aylarla aynı durumda kabul edilmesidir. Eksik gün bildirimi nedeniyle ay bütünlüğü bozulmakta ve eksik gün bulunan aya özgü olmak üzere sigortalılar, günlük çalışma esasına göre(yevmiye ücretli) çalışıyormuş gibi kabul edilerek ayda kaç gün çalışılmış ise bu gün sayısı üzerinden prim gün sayısı hesaplanmaktadır. (6) 506 sayılı Yasa’nın 77.maddesinde “Günlük kazancın hesabına esas tutulan ay içindeki bazı günlerde çalışmamış ve çalışmadığı günler için ücret almamış sigortalının günlük kazancı, o ay için prime esas tutulan kazancı ücret aldığı gün sayısına bölünerek hesaplanır” biçiminde ifade edilmiş olması nedeniyle ister ay içinde işe giriş veya ay içinde işten çıkış olsun ister ay içinde herhangi bir nedenle eksik gün bildirimi olsun, hukuken özünde 506 sayılı Yasa’nın 77.maddesinde geçen “ay içinde bazı günler çalışılmamış olması” durumu gerçekleşmiş olmaktadır.(7)
ÖRNEK:…..İmalat Sanayi Limited Şirketi unvanlı işyerinde çalışmakta olan bir sigortalı 2007 yılı Ekim ayında altı gün istirahat raporu nedeniyle işe devam edememiştir. Bu sigortalının Kuruma bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı, 2007 yılı Ekim ayını oluşturan otuz bir günden istirahat raporu süresi olan altı günün eksiltilmesi sonucunda yirmi beş gün prim ödeme gün sayısı olarak Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
2. Otuz bir günden oluşan aylarda işe giriş veya işten çıkış nedeniyle oluşan eksik günler ile ayın bazı günlerinde işe devam edilmemesi durumunun (istirahatlılık hali, ücretsiz izin vb.) bir arada gerçekleşmesi durumunda prim ödeme gün sayısının hesabı
Bir sigortalının otuz bir günden oluşan aylardan biri içinde işe girmesi veya bu ay içinde işten çıkması nedeniyle oluşan eksik günlere ek olarak aynı ay içinde istirahat raporlu olması, ücretsiz izinli olması veya eksik gün bildirimine imkan veren diğer bir nedenle ayın bazı günlerinde işe devam edememesi durumunda, sigortalının işe giriş veya çıkıştan kaynaklanan eksik günler ve belli nedenlere dayalı olarak işe devam edilememesine dayalı olarak oluşan eksik günler toplanarak otuz bir günden eksiltilerek prim ödeme gün sayısı belirlenir.(8)
ÖRNEK:…..Tekstil Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi işyerinde 04.10.2007 tarihinde işe başlayan bir sigortalı 2007 yılı Ekim ayında 4 gün ücretsiz izne ayrılmıştır. Bu sigortalının 2007 yılı Ekim ayında Kuruma bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı, sigortalının 04.10.2007 tarihinde işe girmiş olması nedeniyle oluşan 3 gün eksiklik ve ücretsiz izinde geçen 4 günün toplamından oluşan 7 günün Ekim ayını oluşturan 31 günden eksiltilmesi sonucunda bulunan 24 gün olarak hesaplanıp Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
Sonuç
Şubat aylarında ve 31 günden oluşan aylarda sigortalının istirahat raporlu olması, ücretsiz izinli olunması veya eksik gün bildirimine imkan veren diğer bir nedenle ayın bazı günlerinde işe devam etmemesi durumunda prim gün sayısı hesaplanırken eksik kalan gün sayılarının 30 günden mi yoksa, ilgili ayın toplam gün sayısından mı (yirmi sekiz veya otuz bir gün) eksiltilmesi gerektiği konusunda uygulayıcılar ve yazarlar arasında tartışmalar devam etmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları bakımından, Şubat aylarında ve 31 günden oluşan aylarda geçerli ve yasal nedene dayalı eksik gün bildiriminin söz konusu olması durumunda ilgili sigortalının prim ödeme gün sayısı hesaplanırken ay içindeki eksik günler 30 günden değil, ilgili ayın kaç günden meydana geldiğine bakılarak hesaplama yapılması gerekmektedir. Bu yaklaşım gereğince herhangi bir geçerli nedene dayalı eksik gün bildirimi ile oluşan eksik günlerle ay içinde işe giriş veya işten çıkış nedeniyle oluşan eksik günler aynı kapsamda kabul edilmektedir. Çünkü her iki durumda da normalde bir ay kaç günden meydana gelirse gelsin prim gün sayısı bildiriminde otuz gün olarak kabul edildiğinden, eksik gün bildirimi nedeniyle ay bütünlüğü bozulmaktadır. Bütünlüğü bozulan bir ayda prim gün sayısı artık 30 gün üzerinden değil, ayın kaç günden oluştuğuna (yirmi sekiz, yirmi dokuz, otuz, otuz bir gün) bakılarak hesaplanması gerekmektedir.
Kaynaklar
1. 01.08.2004 tarih ve 25540 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
2. SGK Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın 03.03.2005 tarihli görüş talep yazısına cevaben 11.03.2005 tarihli görüş yazısı ve 17.11.2005 tarihli görüş talep yazısına cevaben 02.12.2005 tarihli görüş yazısı da aynı yöndedir.
3. Şubat ayının yirmi dokuz günden oluştuğu yıllarda yirmi dokuz gün esas alınır.
4. SGK Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın aynı (11.03.2005 ve 02.12.2005 tarihli) görüş yazıları.
5.SGK Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın aynı (11.03.2005 ve 02.12.2005 tarihli) görüş yazısı.
6. SGK Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın aynı(11.03.2005 ve 02.12.2005 tarihli) görüş yazıları.
7. Farklı görüş için bakınız; Ufuk ÖZDEMİR, Sigortada Önemli Bir Uygulama Hatası, www.muhasebetr.com, 02.07.2007 ve Ufuk ÖZDEMİR, SSK Hatada Israr Ediyor, www.muhasebetr.com, 18.08.2007
8. SGK Sigorta Primleri Daire Başkanlığı’nın aynı(11.03.2005 ve 02.12.2005 tarihli) görüş yazıları.
