iskanunu.com 
İlgili Makaleler
Ahmet Karabıyık
Başlığı okuyan herkes aynı şeyi söyleyecektir: “Bundan doğal ne olabilir ki. Herkes sıkıştığı zaman eşinden, dostundan, ‘iş arkadaşından’ borç alır. Ne zamandan beri borç almak suç oldu, işten çıkarma nedeni oldu?”
Olay şöyle gelişmiş: Bir çalışan, beraber çalıştığı iş arkadaşlarından bir miktar borç alıyor sonra bunu ödemiyor. Alacaklı arkadaşları, durumu işverene aktarıyor. İşveren, borçlu çalışanın işine son veriyor. Konu, yargıya gidiyor. Yargıtay; işverenin işten çıkarma nedeninin geçerli olduğuna hükmederek işçinin işe iade talebini reddediyor. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi; E.2008/11046, K.2009/1031, Tarih: 2.2.2009)
Yargıtay; işverenin işten çıkarma nedenini geçerli kabul ederken çalışma ortamının olumsuz etkilenmesine vurgu yaparak alacaklı işçilerin borçlu işçiyle ilgili şikâyetlerini işverene bildirmesini de olumsuzluğun kanıtı olarak görmüş.
Kararla ilgili önemli bir noktaya daha dikkatinizi çekeceğim şimdi. Yargı, işverenin iş akdini sonlandırmasını bir yandan “geçerli” kabul ederken diğer yandan da “haksız” bulmuş. Birçok kişinin kafası karıştı şimdi, biliyorum. “O nasıl oluyor, işten çıkarma nedeni hem geçerli kabul ediliyor hem haksız bulunuyor” denilecektir.
Açıklayayım: İş Yasası’nda(*) “haklı/haksız nedenle işten çıkarmanın” ve “geçerli/geçersiz nedenle işten çıkarmanın” hem oluşma şartları farklı hem de işveren için tazminat vb sonuçları farklı.
“Haklı neden” ve “Geçerli neden” ayırımı; hem oluşumu hem sonuçları ile çok tartışıldığından onu bir başka yazımızda ayrıca örneklerle inceleyeceğiz.
Şimdilik şunu söyleyelim: İşverenin haklı nedeni yoksa kıdem ve ihbar tazminatı öder. Geçerli nedeni yoksa işe iade almama tazminatı (dört ila sekiz aylık ücreti tutarında) ve boşta geçen süreye ait ücreti de (en fazla dört aylık ücret ve diğer hakları) öder.
Maaşına haciz gelen de işini kaybedebilir
Yargıtay’ın, “iş arkadaşlarına borçlanan çalışan” için verdiği kararın benzerini, “maaşına haciz geldiği için” işine son verilen çalışan için de verdiğini görüyoruz. Yine işyerinde olumsuzluk yarattığı gerekçesiyle. Maaşına haciz geldiğinden dolayı çalışanın işine son verilme nedeni geçerli görülmüş ve çalışanın işe iade talebi reddedilmiş. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin E.2008/13259, K.2008/9242 Tarih: 21.4.2008 ve E.2008/9800, K.2009/1012, Tarih: 2.2.2009, kararları.)
Çalışanların borçlanma konusunda; daha doğrusu borcunu ödeme konusunda, sonucunun işini-işyerini de etkileyeceğini düşünerek daha temkinli olmasında yarar var.
Temkinli olmak; konu borçlanmaksa işveren için de şart. Özellikle çekle borçlananlar için. Vahap Munyar’ın Hürriyet’teki (26.10.09) yazısından öğreniyoruz. Tekirdağ Hayrabolu’daki cezaevinde yatan toplam 55 mahkûmun 45’i karşılıksız çekten dolayı cezaevindeymiş.
(*) Haklı nedenler, İş Yasası’nın 24. (işçi açısından) ve 25. (işveren açısından) maddelerinde düzenlenmiştir. Sağlık nedenleri, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller, zorlayıcı nedenler olarak sayılmıştır.
Geçerli neden İş Yasası’nın 18. ve 21. maddelerinde açıklanmıştır. Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Kaynak: Referans Gazetesi
