iskanunu.com 
İlgili Makaleler
MESS Müşavir Avukatı Vahap Ünlü
İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 8. maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde, kısa çalışma süresinin altı ay uzatılması ve uygulanması hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı 11 Mart 2010 tarih ve 27518 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.
2008 yılının ortalarında başlayan global ekonomik kriz, tüm dünyayı olduğu gibi ülkemizi de derinden etkilemiştir. Özellikle 2008 yılının son çeyreği ve sonrasında yoğunlaşan krizin yıkıcı etkilerini nispeten önlemeye, işletmelere ve çalışanlara destek sağlamaya yönelik öngörülen müesseselerden belki de en önemlisi, kısa çalışma uygulaması olmuştur.
2008 yılı sonu ve 2009 yılı başında ülkemiz gündemine yerleşen kısa çalışmanın, yapılan bir dizi hukuki düzenleme ile süresi uzatılmak ve ödenek miktarı yükseltilmek suretiyle, işlevselliği artırılmıştır. Hatırlanacağı üzere 5838 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 8. maddeyle, 2008 ve 2009 yıllarında yapılacak başvurulara münhasır olmak üzere; kısa çalışma için öngörülen azami üç aylık süre altı aya çıkarılmış ve ödenek miktarı %50 oranında artırılmıştı. Ayrıca bu dönemde kısa çalışma süresinin altı ay daha uzatılması konusunda Bakanlar Kurulu’na yetki verilmiş ancak bu dönemde yapılan ödemelerin işsizlik ödeneği süresinden düşüleceği belirtilmiştir. Bakanlar Kurulunun 22.6.2009 tarih ve 2009/15129 sayılı kararı ile kısa çalışma süresinin altı ay daha uzatılması sonucunda, 2008-2009 yıllarında toplamda 12 aya kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanılması mümkün olmuştur.
Özellikle 2009 yılında, çok sayıda işletme kısa çalışma uygulamasına gitmiş ve yine çok sayıda işçiye kısa çalışma ödeneği ödenmiş, böylelikle kriz döneminde daha fazla istihdam kaybı yaşanmaması için kısa çalışma uygulaması önemli bir rol oynamıştır.
Kısa çalışma uygulamasının 2009 yılında işletmeler ve işçiler için son derece olumlu etkisi olmuştur. İşletmeler karşılaştıkları üretim ve ekonomik zorluklarla nispeten mücadele edebilme şansına sahip olmuşlar, işçiler de istihdamda kalabilmişlerdir. Devlet de bu uygulamadan fayda sağlamıştır. Zira, işçilerin istihdamda kalmaları nedeniyle 2009 yılında rekor seviyelere çıkan işsizlik oranının daha da artması önlenmiş, uygulama içinde yapılan çalışma karşılığı ödenen ücretlerden vergi ve sigorta primi tahsilatı nedeniyle gelir elde edilmeye devam edilmiş, işsiz kalmaları halinde bu kişilerin yeniden işe yerleştirilmesi ile ilgili ortaya çıkacak maliyetlerden ve işsizlik ödemelerinden tasarruf edilmiştir.
Yaşanılan ekonomik krizin etkilerinin 2010 yılında da yoğun bir şekilde devam edeceğine yönelik öngörüler kısa çalışma uygulamasının 2010 yılında da sürdürülmesini gerekli kılmıştır. Ancak 5838 sayılı Yasa ile getirilen olumlu düzenlemenin 2008 ve 2009 yıllarında yapılacak başvurular ile sınırlı tutulması, uygulamanın 2010 yılında da sürdürülüp sürdürülmeyeceği konusunda çalışma hayatında endişe yaratmıştır.
2010 yılında kısa çalışma yapılabilecek mi?
5 Şubat 2010 tarih ve 27484 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5951 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile bazı istihdam teşvikleri ile birlikte kısa çalışma ödeneğinin de, 2010 yılında devamına yönelik düzenleme yapılmıştır. 5951 sayılı Yasa’nın 6. maddesi ile yapılan düzenleme uyarınca; 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na 5838 sayılı Yasa ile eklenen Geçici 8. maddenin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “2008 ve 2009” ibaresi “2008, 2009 ve 2010” şeklinde değiştirilmiştir. 5951 sayılı Yasa ile kısa çalışma ödeneğinin 2010 yılında da devamına yönelik yapılan yegane düzenleme bundan ibarettir.
Yapılan düzenleme ile 4447 sayılı Yasa’nın Geçici 8. maddesiyle 2008 ve 2009 yılları için öngörülen esasların aynısının, 2010 yılında yapılacak kısa çalışma başvurularında da uygulanması hedeflenmiş, bu husus madde gerekçesinde de ifade edilmiştir. Bu nedenle, 2010 yılında yapılacak kısa çalışmalarda da; ödenek süresi altı ay ve ödenek miktarı %50 artırılmış şekilde uygulanacak, kısa çalışma ödeneği ödenen süreler işsizlik ödeneği süresinden düşülmeyecek, ancak Bakanlar Kurulu Kararı ile sürenin altı ay daha uzatılması halinde bu dönemdeki kısa çalışma ödeneğine ilişkin süreler işsizlik ödeneği süresinden düşülecektir.
Ancak, 5951 sayılı Yasa ile yapılan bu düzenleme sonrasında, uygulamada ciddi bir sorun ortaya çıkmıştır. Bilindiği üzere, 4447 sayılı Kanun’un Ek 2. maddesinde yer alan ve kısa çalışmayı üç ay ile sınırlandıran süre, 4447 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 8. madde ile azami altı aya çıkartılmış ve Bakanlar Kurulu Kararı ile bu süre altı ay daha uzatılarak toplamda en çok 12 aya kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanma imkânı getirilmiştir. Kısa çalışma ödeneği hak edilecek sürelerin belirtilen şekilde sınırlandırılmış olması nedeniyle, Kanunla tanınan azami sürenin kullanılması sonrasında aynı gerekçeye dayalı olarak yeniden kısa çalışma uygulamasından faydalanılmasının mümkün olmadığı belirtilmiştir. Bu nedenle, 5951 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile her ne kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanma süresi 2010 yılı için uzatılmış olsa da, 2008 ve 2009 yıllarında toplamda 12 ay kısa çalışma uygulamış işyerlerinin 2010 yılında kısa çalışmadan yararlanmasına uygulamada izin verilmemektedir. Nitekim, 2008 ve 2009 yıllarında toplamda 12 ay kısa çalışma uygulaması yapan bazı işyerlerinin 2010 yılı için yaptıkları başvurular ilgili İş-Kur İl Müdürlüklerince reddedilmektedir. Yapılan bir başvuru sonrasında ilgili İş-Kur İl Müdürlüğü’nün red gerekçesi şöyledir:
“İlgi yazınız ile firmanızın ekonomik kriz nedeniyle 2010 yılı için kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak istediğinizi belirtmektesiniz. Ancak firmanızın 2009 yılının ilk altı aylık döneminde kısa çalışma ödeneği uygulamasından faydalanması ve 2009/15129 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında da ikinci altı aylık süreden (uzatma başvurusu) yararlanmış olmanız nedeniyle ‘4447 sayılı Kanunun Ek 2. ve Geçici 8. maddeleri ile 2009/15129 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen süreler kapsamında işyerinizde kısa çalışma uygulaması gerçekleştirildiğinden’ ekonomik kriz nedeniyle yeni bir hak sahipliğinden yararlanma imkânı bulunmamaktadır.”
Krizin etkileri sürerken kısa çalışma uygulanabilmelidir
2010 yılında kısa çalışmaya en çok ihtiyaç duyan kesim, ekonomik krizin etkilerini olanca ağırlığı ile hisseden ve bu nedenle 12 ay boyunca kısa çalışma yapan işyerleri ve burada çalışanlardır. Ancak 5951 sayılı Kanunla yapılan düzenleme, kısa çalışmadan toplamda 12 ay faydalanmış işyerlerini, 2010 yılında yapılacak kısa çalışma uygulamasından maalesef mahrum bırakmıştır. Hükümetçe 5838 sayılı Kanun ile konuya gösterilen olumlu yaklaşım, ne yazık ki devam etmemiştir. Oysa, 5838 sayılı Yasa ile gerek Hükümet gerekse Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca sergilenen son derece olumlu yaklaşımın 2010 yılında da gösterilmesi elzem bir konudur. Zira dünyada ve ülkemizde ekonomik krizin etkileri halen sürmektedir ve kriz nedeniyle işletmelerin ve de çalışanların gelecekleri için duydukları endişe azalmamıştır. Kriz süresince kısa çalışma süresi Avusturya ve Almanya’da 24 aya, İşviçre’de 18 aya kadar uzatılmıştır. Ülkemizde ise 12 ay kısa çalışma yapan işletmelerin kısa çalışmadan mahrum bırakılması doğru değildir. Bir an önce bu işletmelerin de 2010 yılında kısa çalışmadan yararlandırılmaları için bir çözüm bulunmalıdır.
12 ay kısa çalışma yapan işletmeler için durum bu şekildeyken, 11 Mart 2010 tarih ve 27518 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2010/180 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, 2010 yılında kısa çalışma yapmak üzere ilk defa başvuran işyerleri ile 22.6.2009 tarih ve 2009/15129 sayılı Bakanlar Kurulu Kararından altı ay süreyle yararlanmayan işyerleri için, 31.12.2010 tarihine kadar uzatma başvurusunda bulunulması koşulu ile, kısa çalışma süresi altı ay daha uzatılmıştır. Dolayısıyla 2010 yılında ilk defa kısa çalışmaya başvuracak işyerleri açısından da, kısa çalışma süresi toplam 12 ay olarak uygulanabilecektir. Bahsi geçen 2010/180 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2008 ve 2009 yılında kısa çalışma yapmakla birlikte 2009 yılında çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararıyla uzatılan altı aylık süreyi hiç kullanmamış veya altı ayın hepsini kullanmamış işyerlerine de, 2010 yılında kısa çalışma ödeneğinden faydalanma imkanı tanınmıştır. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, kısa çalışma uygulaması devam ederken yapılan ve aynı kişileri kapsayan uzatma taleplerinde yeni bir uygunluk tespiti yapılmayacak, ancak bu durumların dışındaki uzatma başvurularında ise yeni bir uygunluk tespiti yapılacaktır.
Kaynak: Mess İşveren Gazetesi
