İş Yerlerinde Covid-19 Tedbirleri

Çalışma hayatında Covid-19 tedbirlerine yönelik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından açıklama sonrasında “aşı zorunluluğu” ve “PCR testi zorunluluğu” konularında kesin bir hüküm söyleyemesek de özellikle işverenlerin alması gereken önlemleri şu şekilde açıklayabiliriz:

-Koruyucu ve önleyici tedbirler almak,

-İşçilere bilgilendirme yapmak (yazılı),  

-Zorunlu PCR testi isteni(lebi)leçek.

Bakanlık tarafından yapılan açıklama ile birtakım sosyal hakların (sinema, tiyatro, konser, stadyum girişleri vb.) kullanılması aşamasında aşı zorunluluğu ya da PCR testi zorunluluğu getirilse de özellikle otonom hallerde böyle bir zorunluluğun olmamasına rağmen “çalışma” olgusunun da bu zorunluluk içerisinde başlayacak olması tartışma konusu olmuştur.

Öncelikle belirtmeliyiz ki, sosyal hayatı kısıtlamak ile otonom yaşam olgularından biri olan çalışma hayatının da PCR ve aşı zorunluluğuna dayandırılması her halükarda tartışmaya açık bir konu olarak karşımıza çıkacaktır. Durumun anayasal ve yasal bir zorunluluk olmamasına rağmen Bakanlık tarafından açıklanan ikincil bir mevzuat hükmü bile tam olarak netleşmeyen açıklama/duyurular ile kısıtlanma ve zorunluluk alanlarının belirlenmesi Bakanlığın açıklamasındaki gibi çalışma barışının korunmasından ziyade işçi ve işveren arasında uyuşmazlıklara neden olabilme riskini de beraberinde taşımaktadır.

Çalışma Engellenebilir mi?

Çalışma hakkının, temel insan hakları arasında yer aldığını ve yine Anayasamızın 49. maddesi ile de korunduğunu hatırlatmak isteriz.

Anayasanın 49. Maddesine göre, “Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak için gerekli tedbirleri alır.”

Diğer taraftan, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemek adına da 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu getirilmiştir.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşverenin Yükümlülüğü Ne?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun 4. maddesi ile işverenin yükümlülükleri belirtilmiştir;

“İşverenin genel yükümlülüğü

MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;

a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.

d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.”

Hükmü de işverenin sorumluluk alanını geniş ölçüde belirtmiştir. Peki bu hak ve yükümlülük Bakanlığın da belirtmiş olduğu Aşı ve PCR testini zorunlu kılacak mıdır?

Genel çerçevede durumu değerlendirdikten sonra aşılması zor sorular da Bakanlığın 81 il Valiliğine göndermiş olduğu 2 eylül 2021 tarihli Genelge ile beraber gelmiştir.

Genelge’ nin 3. Maddesinde;

“Covid-19 aşısı olmayan işçilerden 6 Eylül 2021 tarihi itibarı ile zorunlu olarak haftada bir kez PCR testi yaptırmaları işyeri/işveren tarafından istenilebilecek test sonuçları gerekli işlemler yapılmaz üzere kayıt altına tutulacaktır.” Denmektedir.

“Zorunluluk” kavramı ile beraber işçinin hali hazırdaki işinde aşı olmadan çalışmaya devam etmesinin yanı sıra yeni işe alımlarda da PCR testi zorunluluğu gelecek mi? PCR testini kabul etmeyen bir işçiye herhangi bir yaptırım olacak mı? PCR testi halihazırda ücretsiz mi uygulanacak? Testi uygulayacak birim işyerinin İş Sağlığı Güvenliği Birimi mi olacak yoksa anlaşmalı Özel Sağlık Kuruluşları mı Devlet ve Vakıf Sağlık Kuruluşları mı?

Görüldüğü üzere aslında çalışma barışını zedeleyen soruları örneklem olarak yukarıda belirtsek de bu soruları artırmak çok da zor olmasa gerek. Çalışma hayatının paydaşları Bakanlığın belirtmiş olduğu hususları uygularken ya/ya da buna riayet ederken mutlaka ama mutlaka büyük sorumluluklar gerektiren aksiyon alındığını unutmamalıdır. Henüz Devlet tarafından ya da üretici firmalar tarafından aşı konusunda olası yan etki ya da beklenmedik durumlarda “sorumluluk” konusunda inisiyatif almamış iken, özellikle aşı konusunda işverenden böyle bir sorumluluk beklenmesi de son derece yanlış olacaktır.

İşçi ve işverenlerin karşılıklı hak ve yükümlülüklerini yerine getirirken özellikle Anayasal hak ve özgürlükler ile sınırlamaların çalışma barışı içerisinde yer alacak şekilde aksiyon almaları son derece yerinde olacaktır.

Diğer taraftan PCR testi konusunda belirlenen kişilerden PCR testi isteyen işverenlerin bu testlerin maliyetlerini kesinlikle işçilerine yükleyemeyeceklerini de hatırlatmak isteriz. (6331 madde 4)

Bakanlığın ilgili duyurusu aşağıda belirtilmekle birlikte Valiliklere gönderilen yazıyı da sitemizde bulabileceksiniz. 

“Çalışma hayatını düzenleyici, işçi – işveren ilişkilerinde çalışma barışının sağlanmasını kolaylaştırıcı ve koruyucu tedbirler almak, iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirlerin uygulanmasını izlemek Bakanlığımızın asli görevleri arasındadır.

Bu doğrultuda, Bakanlığımızca, işverenlerin işçilerinden isteyeceği PCR testi ve işçilerini Covid-19 riskleri ve tedbirleri konusunda bilgilendirmesini içeren, 2/9/2021 tarihli genel yazı 81 İl Valiliği’ne gönderilmiştir.

Buna göre;

İşverenlerin, işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik risklerine yönelik koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında tüm işçilerini bilgilendirmekle yükümlü oldukları hatırlatılmakta, işverenlerin COVID-19 aşısı tamamlanmamış işçilerini yazılı olarak ayrıca bilgilendirmesi istenmektedir. 

Bilgilendirme sonrasında aşı olmayan işçilere, kesin COVID-19 tanısı konması durumunun iş ve sosyal güvenlik mevzuatı açısından olası sonuçları da işveren tarafından bu durumdaki işçilere bildirilmelidir.

COVID-19 aşısı olmayan işçilerden 6 Eylül 2021 tarihi itibariyle zorunlu olarak haftada bir kez PCR testi yaptırmaları işyeri/işveren tarafından istenebilecek, test sonuçları gerekli işlemler yapılmak üzere işyerinde kayıt altında tutulacaktır.”