iskanunu.com 
İlgili Makaleler
Çalışma hayatında en çok karşılaşmak istemediğimiz ve en çok üzüldüğümüz hususlardan birisi “ iş kazası ” olayıdır. Özellikle maden işyerleri ve inşaat işlerinde iş kazası olayını maalesef sık sık yaşamaktayız. İş kazalarının önlenmesi adına mevzuatta hem işverenlere hem de çalışanlara önemli sorumluluk yüklenmiştir. Ülkemizde iş kazalarının giderek artması ile de Yasa Koyucu 30.06.2012 tarih 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemiştir. İşyerinde Kalp Krizi İş Kazası kapsamında değerlendirilir mi konusunda farklı görüşler bulunmakla birlikte, bu konuya değinmeden iş kazasının tanımı yapmakta ve iş kazası olgusunu tekrar hatırlatmakta fayda görüyorum.
İş Kazası Nedir? Kapsamı ve Unsurları Nelerdir?
İş Kazasına ilişkin mevzuatta birçok düzenleme bulunmakta olup temel Yasa olarak kabul gören 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında iş kazası;
“a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
- c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olay”
olarak tanımlanmıştır.
Buna göre bir olayın iş kazası sayılabilmesi için;
- Kazayı geçiren kişinin sigortalı olması,
- Kaza sonucu bedence veya ruhça engelli hale gelmesi,
- Kaza ile sonuç arasında uygun bir illiyet bağının bulunması,
şartlarının bir arada bulunması ile birlikte, olayın yukarıdaki bentlerde sayılan hallerden birinde meydana gelmesi gerekmektedir.
İş Kazası Sigortası Hükümleri Kapsamı
İş kazası sigortası hükümleri; Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar ile; 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (e) ve (g) bentlerinde sayılan sigortalılar, Kanunun Ek 5 inci maddesinde belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar, Ek 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar ve 2547 sayılı Kanunun Ek 29 uncu maddesine göre intörn statüsündeki öğrenciler için geçerlidir.
İş Kazasının Bildirimi ve Bildirim Süresi
İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrası ile Ek 5 inci maddesinin beşinci fıkrasında ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 35 inci maddesinde düzenlenmiştir.
Buna göre;
- Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalılar, 5 inci maddesinin (a), (b), (c) ve (e) bendinde sayılan sigortalılar ile Ek 9 uncu maddesinde belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar ve intörn öğrencilerin iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da kazadan sonraki,
- Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da kazadan sonraki,
- Kanunun Ek 5 inci maddede belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalıların ise kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da kazadan sonraki,
3 iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir.
Örnek-1:
Aydın’da kurulu bulunan oto-bakım servis işi yapan işyerinde çalışan personelin araç bakımı yaparken 10/01/2017 tarihinde gözünden yaralanması olayına ait iş kazası bildiriminin e-Bildirim programı yoluyla elektronik ortamda 13/01/2017 tarihinde saat 23:59’a kadar Kuruma yapılması gerekmektedir. Şayet bildirim kağıt ortamında yapılacaksa, adi posta veya elden veya kurye ile anılan tarihte mesai saati sonuna kadar Kurum birimlerinin evrak kayıt servislerine, taahhütlü, iadeli-taahhütlü, acele postayla veya Alo POST- PTT kargo ile yapılacak ise 13/01/2017 tarihinde saat 23:59’a kadar gönderi birimine teslim edilmesi gerekmektedir.
Sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde ise, iş kazası ile ilgili bilgi almasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi 3 iş günüdür.
Örnek-2:
Personelin, işverenince Aydın’da yolda kalan aracın tamiri için görevlendirilmesi üzerine yolda 15/01/2017 tarihinde geçirdiği trafik kazasından, işverenin 16/01/2017 tarihinde bilgi sahibi olması durumunda, 18/01/2017 (dahil) tarihine kadar Kuruma bildirim yapması gerekecektir.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesinde sayılan ve uluslararası sefer yapan kara, deniz, hava ulaştırma araçlarında çalışan veya işleriyle ilgili olarak bu araçlarda bulunan sigortalıların bu sırada meydana gelen iş kazası veya meslek hastalığı ile ilgili bildirim süreleri, aracın Türkiye’ye döndüğü günü takip eden ilk iş gününden itibaren işlemeye başlayacaktır. Dönüş tarihinin tespitinde deniz ulaştırma araçlarının ilk Türk limanına girdiği, hava ulaştırma araçlarının ilk Türk havaalanına indiği, kara ulaştırma araçlarının ise sınır kapılarından Türkiye’ye girdiği tarihin esas alınması gerekmektedir. Ancak, herhangi bir nedenle aracın Türkiye’ye gelememesi halinde sigortalının sınır kapısından geçiş tarihi esas alınacaktır.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar bakımından, meydana gelen iş kazasının, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren bir aylık süreyi geçmemek şartıyla, bildirim yapmaya engel halin ortadan kalktığı günü takip eden günden başlanarak kendisi tarafından 3 iş günü içerisinde Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
Bildirim süreleri iş günü olarak belirlendiğinden cumartesi, pazar ile resmi tatil günleri hesaba katılmayacak, bu günlere rastlayan kazaların anılan günleri takip eden günden itibaren 3 iş günü içinde bildirilmesi gerekecektir.
Bildirim Usulleri
Meydana gelen iş kazasının işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na e-Bildirim programı üzerinden bildirilmesi gerekmektedir.
Dilekçe ile yapılan bildirimde sigortalının T.C. kimlik numarası, sigorta sicil numarası, adı ve soyadı, doğum tarihi, işyerinde yaptığı iş, işyerinde çalışmaya başladığı tarih, iş kazasının vuku bulduğu yer, tarihi, saati, oluş şekli, tanıkların ad ve soyadları, işyerinin adresi, işverenin adı, soyadı, unvanı, ikametgâh bilgileri, şirket merkezi bilgileri ile imzalarının da bulunması gerekmektedir. Ancak ilgili ünite tarafından istatistik kayıtları ve iş kazasının tespiti açısından gerekli görülen diğer bilgiler ise işverene yazı yazılmak suretiyle istenilecektir.
Adi posta ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta veya Alo POST, PTT kargo ile yapılan bildirimlerde ise postaya veriliş tarihi esas alınacaktır. Bildirimlerin işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezlerine yapılması gerekmektedir. Ancak Kurumun başka bir müdürlüğüne yapılan bildirimler işyerinin bağlı bulunduğu müdürlüğe yapılmış gibi kabul edilecektir.
İş Kazasının İşverenlerce Geç Bildirilmesi veya Bildirimin Yanlış Yapılması
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde yukarıda açıklanan sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenen/ödenecek geçici iş göremezlik ödeneğinin Kurumca işverenden tahsil edilmesi için gerekli işlemler yapılacaktır.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirmeleri ve süresinde bildirilmemesi hâlinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için geçici iş göremezlik ödeneği kendilerine ödenmeyecek, sadece bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir. Ancak bildirim tarihinden önceki süreler için ödenen ödenekler varsa sigortalıdan Kanunun 96 ncı maddesi hükmü gereği tahsil edilecektir.
İşyerindeki Kalp Krizi İş Kazası Sayılmamaktaydı
İş Kazasının mevzuatımızdaki tanım, bildirim şekli ve süresini detaylı bir şekilde açıkladıktan sonra son aylarda değişikliği gidilen ve asıl konumuzu ihtiva eden hususu değerlendirmek gerekir ise, işyerinde geçirilen kalp krizi 2011/50 sayılı Genelge gereği iş kazası sayılmamaktaydı.
2011/50 sayılı Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulaması Genelgesi’ne, “dışarıdan bir etki veya herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirilen bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeni ile vefat eden sigortalının ölümünün iş kazası olarak kabulüne imkan bulunmamaktadır.” Şeklinde hüküm konulmuş ve kalp krizlerinin iş kazası sayılması mutlaka dışarıdan gelecek bir etkenin varlığı koşuluna bağlanmıştır.
Yargıtay Kararı Aksini Belirtince
Yargıtay’ın emsal nitelikteki Hukuk Genel Kurulu Kararı ile (13.10.2014 tarih, Esas No:2004/21-529, Karar No:2004/527) işyerinde meydana gelen kalp krizini iş kazası saydığı, bir olayın iş kazası sayılabilmesi için Kanunda bulunmayan harici etki ile meydana gelme gibi bir şartın aranmasının geçerli kabul edilemeyeceğini, kalp krizi ile yapılan iş ya da işyeri koşulları arasında uygun bir illiyet bağının varlığını tespit etmenin bir çok olayda son derece zor hatta imkansız olduğunu belirtmiştir. Yargıtay kararları içtihadı birleştirme kararı olmasa da yargının konuya yaklaşımını göstermektedir.
Kurum Kayıplarının Önlenmesi Adına
Yargıtay Kararı’nın Genelgede belirtilen hususun tam tersi olması ile birlikte Sosyal Güvenlik Müfettişlerinin yazdıkları raporlarda işyerinde geçirilen kalp krizinin iş kazası olarak kabul edilmesi yolunda karar verildiği görülmüştür. Yargıtay kararının aksine Genelge hükümleri bağlı kalınarak yazılan Sosyal Güvenlik Müfettişleri raporlarında ise durum tam tersi olup işyerinde geçirilen kalp krizi iş kazası olarak sayılmamıştır. Anıla raporlar doğrultusunda hak sahiplerinin bazılarına ölüme bağlı gelir bağlanmış bazılarına ise bağlanmamıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yargılama giderlerine mahkum olmaması, uygulamada birlikteliğin sağlanması, aynı durumdaki hak sahiplerinden Yargıya başvurabilenlere aylık bağlanması, diğerlerinin aylıktan mahrum kalması sonucu oluşan eşitsizliğin giderilebilmesi için Kanunu daraltıcı Genelge hükümlerinin kaldırılması gerektiği hasıl olmuştur.
2016/21 sayılı SGK Genelgesi İle İşyerinde Geçirilen Kalp Krizi İş Kazası Sayılıyor
Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından 29.09.2016 tarihinde yayınlanan “Kısa vadeli sigorta kolları uygulamaları” konulu 2016/21 sayılı SGK Genelgesi’nin; “Sigortalının işyerinde kalp krizi geçirmesi veya başka bir hastalık nedeniyle ölmesi ya da ruhen veya bedenen hemen veya sonradan engelli hale gelmesi iş kazası olarak kabul edilecektir.” Hükmü gereği işyerinde kalp krizi geçirilmesi iş kazası olarak sayılacaktır.
Feti SAVRAN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı
Kaynaklar:
- 5510 sayılı Kanun
- 6331 sayılı Kanun
- 2011/50 sayılı Genelge
- 2016/21 sayılı Genelge
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı (13.10.2014 tarih, Esas No:2004/21-529, Karar No:2004/527)
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
Gayet açık bir şekilde açıklanmış , teşekkürler.
Yalnız bu iş kazasının sonucunda çaılması gereken hukuki davalar nelerdir ?