Kreş Yardımı Nasıl Bordrolaştırılır?

İşverenler, çalışanlarının ihtiyacını karşılamak üzere bazen işçi ile anlaşarak bazen de yasal zorunluluğunu yerine getirmek için kreş hizmeti ya da desteği sunabiliyor. İşveren çalışanına bu hizmeti sunduğu takdirde, bordroda bazı istisna ve muafiyetler yasalarca tanımlanıyor. Hangi durumda kreş yardımı bordroya eklenmelidir? Hangi koşullarda SGK ve gelir vergisi istisnası uygulanır? Yazımızda bu detayları anlatacağız.

Kreş Yardımı Nasıl Verilir?

Kreş yardımı işçiye 3 şekilde sağlanabilir:

• İş yeri veya müştemilatında işvereni tarafından çalışanlarına hizmet vermek üzere kreş ya da gündüz bakımevi açılması
• İşverenin, kreş veya gündüz bakımevi hizmeti veren bir kurumla anlaşarak, doğrudan kuruma ödeme yapmak kaydıyla çalışanlarına bu hizmeti sağlaması
• İşçiye nakit olarak kreş yardımı ödemesi yapması

150’den az kadın çalışanı olan iş yerleri, iş sözleşmesinde yer almadıkça, kreş yardımı yapma zorunluluğu bulunmuyor. Yalnızca diğer işçilere böyle bir hizmet ya da yardım sağlanmışsa, diğer tüm işçilere de aynı şekilde sağlanması gerekiyor. Yasal zorunluluk 150’den fazla kadın çalışanı olan iş yerlerini kapsıyor.

İş Yerlerinin Kreş Açma Zorunluluğu

16 Ağustos 2013’te yayımlanan “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik”, 150’den çok kadın çalışanı bulunan işverenlere, 0-6 yaş çocukların gün içindeki beslenme ve bakımının sağlanması amacıyla yurt/kreş/bakımevi kurulmasını zorunlu tuttu. Bu hizmeti kendi bünyesinde veremeyen işverenler için, başka işverenlerle ortaklaşa kreş açabilmeyi ya da bu hizmeti veren yetkili kurumlardan, doğrudan hizmet alma konusunda tercih imkânı bulunuyor.

Düzenlemeye göre; yaşları, medeni halleri, statüleri fark etmeksizin iş yerinde 150’den fazla kadın çalıştıran iş yerlerinin, kreş hizmeti zorunluluğu bulunuyor. Çalışan sayısının hesaplanmasında;

• İşverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde yer alan iş yerlerindeki toplam kadın çalışan sayısı dikkate alınıyor.
• Çocuğunun annesi ölmüş erkek çalışanlar ile velayeti kendisine verilmiş çocukları olan erkek çalışanlar da hesaplamadaki toplama dahil ediliyor.

Kreş, yurt ya da bakımevinin iş yerine yakın bir lokasyonda bulunması önem taşıyor. İş yerine 250 metreden daha uzak bir yerde kreş hizmeti veriliyorsa, işverenin buraya ulaşım imkanı da sağlaması gerekiyor.

İşverenin Çalışanlarına Kreş veya Gündüz Bakımevi Hizmeti Vermesi

Kreş yardımı ile ilgili muafiyetleri uygularken, işverenin kendi bünyesinde doğrudan kreş hizmeti vermesiyle, bir kuruluşla anlaşarak hizmeti çalışanları için temin etmesini ayrı ayrı değerlendirmek gerekiyor.

• İşverenin İş Yerinde Kreş Açması Durumu

İşverenler, yasal olarak zorunlu olsun ya da olmasın; çalışanlarına kendi iş yerinde ya da müştemilatında kreş hizmeti sağlıyorsa, bu hizmet yasal kesintiler açısından muafiyet niteliği taşıyor.

SGK açısından değerlendirdiğimizde, kreş hizmeti çalışana direkt olarak para ile ödenmediği için bu işçiye sağlanan bir ayni menfaat olarak değerlendiriliyor. 5510 sayılı Kanun’a göre bir ödeme ya da yardımın ücret niteliği taşıması için işçiye para ile ödenmesi şart. Aynı zamanda, 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinde, işçiye ayni yardım şeklinde sağlanan mal ya da hizmetler prime esas kazanca dâhil edilmeyen kazançlar arasında sayılıyor.

Gelir vergisi açısından incelediğimizde ise, konu ile ilgili 27 Mart 2018’de yürürlük kazanan yeni uygulama ile kreş yardımları için gelir vergisi istisnası tanımlandığını görüyoruz. Düzenleme sonrası, işverenlerin çalışanlara doğrudan kreş hizmeti vermesi şartıyla, bu hizmetin bedeli gelir vergisi matrahından istisna ediliyor.

Sonuç olarak, işveren, iş yerinde ya da iş yerinin eklerinde kreş, yurt ya da gündüz bakımevi hizmeti veriyorsa, bu hizmet prime esas kazanca da gelir vergisi matrahına da dâhil edilmeyecek. Böylece bordroya eklenmesine de gerek yok.

• İşverenin Kreş Hizmeti Veren Bir Kuruluşla Anlaşması Durumu

İşveren, kreş veya gündüz bakımevi hizmetini bu konuda kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş bir kuruluştan doğrudan bu kuruluşa ödeme yaparak temin ediyorsa, muafiyet ve istisna açısından gelir vergisi tarafında farklı bir uygulamaya dahil ediliyor.

Öncelikle SGK açısından değerlendirecek olursak, işverenin kendi bünyesinde kreş açması durumunda olduğu gibi, işçiye mal ya da hizmet olarak sağlanan menfaatler ayni yardım kabul edildiğinden prime esas kazanca dâhil edilmeyecek.

Gelir vergisi açısından ise, bu hizmetin işçi başında olan bedeli için, istisna sınırlaması bulunuyor. Kreş hizmeti, her bir çocuk için aylık olmak üzere, asgari ücretin %50’sini aşmayacak şekilde gelir vergisinden istisna edilebiliyor. Eğer kreş hizmetinin o işçinin çocuk başına aldığı hizmete karşılık gelen bedeli, asgari ücretin %50’sini aşmışsa, aşan kısmının bordroda çalışanın gelir vergisi matrahına eklenmesi gerekiyor. Hesaplamalarda, sadece kreş yardımından yararlanan işçiler dikkate alınıyor.

NOT: İstisna oranı, uygulamaya konduğu ilk dönemde asgari ücretin %15’i olarak uygulanıyordu, 5 Mayıs 2018’de Resmî Gazete’de yayımlanan 2018/11674 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı bu oran %50 olarak güncellendi.

Kreş yardımı bedeli, bordroya dâhil edildikten sonra üzerinden damga vergisi de kesiliyor.

Çalışana Verilen Nakit Kreş Yardımları

Nakit olarak işçiye sağlanan her türlü kreş yardımının, yasal kesintilerin hepsine tabi olarak bordroya eklenmesi gerekiyor. İşçiye doğrudan para olarak ödenen kreş yardımı hem gelir vergisi hem de SGK açısından ücret olarak kabul ediliyor.

Bu nedenle bu ödemelerin prime esas kazanç ve gelir vergisi matrahlarına eklenmesi ve üzerinden SGK primi ile gelir vergisi kesilmesi gerekiyor.