iskanunu.com 
Salgın hastalığın ülkemizde görülmeye başladığı ilk günden itibaren, çalışma hayatının sekteye uğraması kaçınılmaz olmuştu. Uygulanan yasaklar ve mesafeli çalışmalar, iş yerlerinde tam kapasite çalışmayı uzun bir süre durdurmuş, firmaların faaliyetleri olumsuz etkilenmişti. Devletin bu etkiyi azaltmak için aldığı önlemlerden bazıları iş hayatına uygulanmıştı. Kısa çalışma, nakdi ücret desteği, ücretsiz izin uygulaması, fesih yasağı pandeminin çalışma yaşamına damgasını vuran uygulamaları oldu. Aşılanma sürecinin hızlanması ve hastane vakalarının azalması ile normalleşmeye doğru giden süreçte, pandemi destekleri de bir bir sona eriyor. İşte son durum…
Kısa Çalışma
Kısa çalışma, sadece pandemiye özgü değil, uzun zamandır kriz ya da zorlayıcı nedenle faaliyetine ara vermiş ya da çalışma süresini azaltmış iş yerlerinde çalışanlara devlet desteği veren bir uygulamaydı. Pandeminin “zorlayıcı neden” kapsamına alınması ile birlikte, 2020 Mart ayından itibaren alınan başvurularla, salgından olumsuz etkilenen firmalar için süreç başlamış oldu. Firmalar işçilerini çalıştıramadıkları süreler için, ücret ödemelerini kısa çalışma ödeneği olarak işçilerine sağlamış oldular. Kısa çalışma ödeneği işçinin ücretinin %60’ını öderken, en fazla ödenen tutar asgari ücretin 1,5 katı kadar oldu.
Mart-Nisan-Mayıs-Haziran dönemlerinde firmalardan kısa çalışma başvurusu alındı. Ardından kısa çalışmadan yararlanma hakkı iş yerleri için otomatik olarak uzatıldı. Son başvuru süreci Aralık 2020-Ocak 2021 tarihlerinde alınmıştı. Cumhurbaşkanı kararları ile 30 Haziran 2021 tarihine dek kısa çalışma ödeneği ödenmeye devam etti. Son olarak 30 Haziran 2021 tarih itibariyle, pandemi nedeniyle şartları kolaylaştırılmış olan kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak mümkün olmayacak. Kısa çalışma ödeneği almak isteyen iş yerleri pandemi şartlarından bağımsız olarak başvuru yaparak, sürecin olumlu olması durumunda kısa çalışma yapabilirler.
Fesih Yasağı
Pandemi ile birlikte, işsizliğin önüne geçmek adına işverenlere getirilen iş akdi feshi yasağı, 16 Nisan 2020 tarihinde 4857 sayılı İş Kanunu’na Geçici 10. madde olarak eklenmişti.
İşverenler bu tarihten itibaren istisna edilen işten çıkış nedenleri hariç olmak üzere (4857-25 /II ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler, belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi, işyerinin kapanması ve faaliyetinin sona ermesi) işçilerinin sözleşmelerini feshedemediler.
30 Haziran 2021 tarihine kadar geçerli olan bu uygulamanın süresi tekrar uzatılmadı. Bu nedenle, 30 Haziran 2021 tarihi itibariyle fesih yasağı sona eriyor, işverenler iş sözleşmesini feshedebilecekler.
Ücretsiz İzin Uygulaması
Fesih yasağı uygulamasını getiren Geçici 10. Madde ile, bu yasağın işverenlere olumsuz etkisini azaltmak için bir hak daha tanınmıştı: Tek taraflı ücretsiz izin yetkisi. Normal şartlarda sadece işçinin teklifi ve işverenin rızası ile uygulanabilen ücretsiz izin, pandemi uygulamaları ile birlikte işverenin kararı ile uygulanabilir hale gelmişti. İşverenler, iş sözleşmesini feshedemiyordu fakat işçiyi ücretsiz izne gönderebiliyordu. Bunun için herhangi bir gerekçe göstermesine de gerek yoktu. Bu uygulama fesih yasağının sona ermesi ile birlikte sonlandı.
Süresiz ücretsiz izne çıkarılmış işçilerin, 30 Haziran’dan sonra kendi onayları olmadan ücretsiz izinlerinin sürdürülmesi mümkün değildir. İşçi 1 Temmuz itibarıyla işine dönebilir. İşverenin kendisini tekrar ücretsiz izne zorlayamaz. Ancak işçinin onayı ile ücretsiz izin uygulanabilir.
Nakdi Ücret Desteği
İşveren iş akdi feshi yasağı, işverenin tek taraflı ücretsiz izin kararı yetkisi ile birlikte çalışanların pandemi nedeniyle yok olan gelirlerine destek olan “nakdi ücret desteği” uygulaması devam ediyordu. Bu uygulama da diğerleri ile birlikte 30 Haziran 2021 tarihi itibarıyla sonlanıyor.
Pandemi Teşvikleri
Pandemide uygulanmasına başlanan 17256 kanun numarası üzerinden bildirilen istihdama dönüş teşviki ile 27256 kanun numarası üzerinden bildirilen ilave istihdam teşviki uygulamaları da fesih yasağının sona ermesiyle sonlanıyor.
17256 kanun numaralı istihdama dönüş teşviki, 1 Ocak 2019-17 Nisan 2020 tarihleri arasında işten çıkmış (çıkış nedeni 4857/25-II olanlar hariç) işçiler ile kayıt dışı çalıştırılan işçilerin, Aralık ayında işverene başvurması sonucu kayıt altına alınması veya istihdam edilmesi durumunda işverenlere devlet desteği veriliyordu.
27256 kanun numaralı ilave istihdam teşviki, işverenin Ocak 2019-Nisan 2020 döneminde en az sigortalı çalıştırdığı ay hangisi ise, o aydaki çalışan sayısı dikkate alınarak bu sayıya ilave işe alınan her işçi için devlet desteği veriliyordu.
7256 sayılı Kanun ile uygulanmaya başlayan, 4447 sayılı İşsizlik Kanunu’nun Geçici 27. maddesi ile Geçici 28. maddesinde düzenlenmiş bu teşviklerden yararlanmak için son tarih “fesih yasağının sona erdiği tarih” olarak verilmişti. Bu nedenle 30 Haziran 2021 tarihinden sonra bu teşvikten yararlanmak mümkün olmayacak.
