iskanunu.com 
İlgili Makaleler
İş akdinin sona ermesinin ardından, yasal sorumluluklar gereği işçiye bazı tazminatlar ödenmesi söz konusu olabilmektedir. İş akdinin karşılıklı anlaşarak ikale sözleşmesi ile sonlandırıldığı durumlarda ise bu tazminatların akıbeti kafa karıştırmaktadır. Bu yazımızda yeni torba yasada da yer alan, İkale İle Yapılan Ödemeler Yasal Kesintilere Tabi Midir? konusuna değineceğiz.
İş Akdi Feshi
İş sözleşmesinin sona ermesi çoğu zaman taraflardan birinin sözleşmeyi feshettiğinin beyanı ile gerçekleşir. İşçi-işveren ilişkilerini düzenleyen İş Kanunu ve ikincil mevzuatlar, iş akdinin feshinin işçi ya da işveren tarafından yapılmasına göre düzenlenmiş kuralları emretmektedir. İş Kanunu’nda belirtilen maddelere istinaden 3 çeşit fesihten söz edebiliriz.
- İş akdinin işçi tarafından sona erdirilmesi
- İş akdinin işveren tarafından sona erdirilmesi
- İş akdinin kendiliğinden sona ermesi (ölüm, belirli süreli sözleşmenin süresinin dolması vs.)
Bu fesihlerde, hangi durumlarda işçinin kıdem tazminatı ve diğer tazminatlara hak edişinin olduğu açık bir şekilde belirtilmiştir.
Ama pratik hayatta karşımıza çıkan, ilgili kanunlarda yer almayan “anlaşmalı fesih”, işçi ve işverenin bir ikale sözleşmesi yaparak karşılıklı rıza ile iş sözleşmesini birlikte sonlandırmasıdır. İkale sözleşmesi “bozma sözleşmesi” anlamına gelmektedir. Yani İş sözleşmenin doğal yollar dışında tarafların ortak iradesiyle sona erdirilmesi yönünde yapılan sözleşmedir. Tek taraflı bir fesih söz konusu değildir.
İkale Sözleşmesi İle Ödenen Tazminatlar
İkale sözleşmesinde işveren ve işçi aynı masaya oturup çıkış ödemeleri üzerine anlaşırlar. Kıdem Tazminatı, ihbar tazminatı gibi çıkış tazminatları; iş güvencesi tazminatı, iş sonu tazminatı, boşta geçen süre ücreti gibi işçinin işe iade sürecine girmesi durumunda alabileceği tazminatlar üzerine anlaşmaya varabilirler.
İş sözleşmesinin taraflardan birinin iradesi ile sona erdirildiği fesihlerde, bu ödemelerden hangi yasal kesintilerin yapılacağı, vergisel açıdan ücret olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği açık bir şekilde bilinmekte, ödemeler bu açıklıkta hesaplanıp işçiye ödenmektedir. Fakat iş akdinin ikale sözleşmesi ile sona erdirilmesi durumunda kıdem tazminatı ve kararlaştırılan diğer ödemelerin vergisel anlamda nasıl değerlendirileceği net değildi.
İkale ile Ödenen Kıdem Tazminatının Gelir Vergisi
Kıdem tazminatının gelir vergisi ile ilgili durumu açıklayan Gelir Vergisi Kanununun 25/7. maddesi uyarınca 1475 ve 854 sayılı Kanunlara göre ödenmesi gereken kıdem tazminatının tamamı gelir vergisinden istisnadır. Burada belirtilen, kıdem tazminatının hak edilerek iş akdinin sonlandırıldığı fesihler kastedilmektedir. Mülga 1475 sayılı kanunun yürürlükte kalan 14. maddesine göre hesaplanacak kıdem tazminatı kısmı gelir vergisinden istisna edilmesinin mümkün olduğu ifade edilmiştir.
Her zaman ikale sözleşmeleri ile ödenen kıdem tazminatlarının gelir vergisi tevkifatı karşısındaki durumu tartışma konusu olmuştu. Gelir İdaresi Başkanlığının özelgeleriyle, kıdem tazminatının akıbeti zaman içinde farklı şekillerde değerlendirilmişti. Kamuoyunda “Torba Yasa” olarak ifade edilen “Vergi Kanunları ile Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” netlik kazanmış oldu. 27.03.2018 tarih ve 30373 2. Mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kanun, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Maddenin 3. fıkrasına yeni bir bent eklenmiştir.
193 sayılı Gelir Vergisi
Ücretin tarifi:
Madde 61 – (Değişik: 24/12/1980 – 2361/43 md.) Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.
Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır.
…
“7. Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar.”
Yine aynı kanunun 25. maddesinde yapılan değişiklik ile hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra bu sözleşme uyarınca yapılacak 1475 sayılı kanunun 14 üncü maddesine göre hesaplanacak kıdem tazminatına tekabül eden kısmın gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün kılınmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi
Tazminat ve yardımlarda:
Madde 25 – Aşağıda yazılı tazminat ve yardımlar Gelir Vergisinden müstesnadır:
“7. (Değişik: 21/3/2018-7103/5 md.) a) 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu ve 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (Hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.);
b) Hizmet erbabının tabi olduğu mevzuata göre bu bendin (a) alt bendinde belirtilen istisna tutarının hesabında dikkate alınmak şartıyla, hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar (Bu bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.)”
Buna göre; ikale sözleşmesi ile çalışması sona erdirilen çalışanlara yapılacak ödemelerin 1475 sayılı kanunun kıdem tazminatını düzenleyen 14. maddesine göre hesaplanacak kıdem tazminatına tekabül eden kısım gelir vergisinden istisna edilebilecek. Bunu aşan çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ücret kapsamında değerlendirilerek tüm vergilere tabi tutulacaktır.
