iskanunu.com 
İlgili Makaleler
Bireysel emeklilik sisteminin süregelen zaman içerisinde çok konuşulup çok tartışılmasının ardından hazırlanan kanun tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edildi. Tasarının ayrıntılarına baktığımızda özel sektör veya kamu sektörü ayrımı yapılmaksızın Bireysel Emeklilik Sistemine, 45 yaş altı her çalışanın katılımının sağlanması amaçlanmaktadır. Bu yazımızda bireysel emeklilik sisteminin kısaca getirilerinden bahsederek emeklilik ve kıdem tazminatı karşısındaki durumunu ele alacağız.
ZORUNLU MU OTOMATIK MI?
Kamuoyunda sık sık tartışma konusu olarak karşımıza çıkan bu husus tasarı ile daha çarpıcı bir hal aldı. Örneğin, zorunlu bireysel emeklilik sistemi yerine, otomatik katılım terimi daha çok kullanılmaktadır. Ama tasarının bir çok cümlesinden “……. Otomatik katılımı zorunludur.” Anlamı çıkarmamız hiç de zor değil. Bir nevi zorunlu bireysel emeklilik sistemi değil ama otomatik katılım zorunlu. Zorunluluk ibaresinin kırılması ise cayma hakkının, yani bireysel emeklilik sisteminden çıkma hakkının, belirli bir süre sonra isteğe bırakılmasıdır; en azından tasarrufun zorunlu olarak yapılacağı bir gerçek.
ARTILARI OLDUKÇA FAZLA
Yeni bireysel emeklilik sistemi ile aslında hedeflenen “emeklilikte tasarruf” olgusudur. Özellikle yaş kriterinin 45 yaş altı olarak karşımıza çıkması ve kamu-özel sektör ayrımına gidilmemesi, kayıtlı çalışan her bireyin otomatik katılımının gerçekleştirilmesi, sistemde en az 10 yıl kalan ve 56 yaş kriterini yerine getirenlerin emeklilik hak edişlerinin olması, çalışanların sistemde kalma iştahını oldukça arttıracağa benziyor.
EMEKLILIK VE BIREYSEL EMEKLILIK
Bilindiği üzere emeklilik denince aklımıza, hemen hemen her çalışanın ulaşmak istediği yer/konum/statü vs. gelecektir. Okurlarımızdan sıklıkla aldığımız sorular emekliliğin kaldırılıp, bireysel emekliliğe dönüşüp dönüşmeyeceği konusunda. Aslına bakarsanız bireysel emekliliği şu açıdan değerlendirebiliriz; mevcut emeklilik sistemimiz Devletin üzerinde ve özellikle Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinde ağır bir ödeme yükümlülüğü getiriyor. Özellikle geçmişte uygulanan popülist politikalar nedeni ile çok az (günümüzdeki sistem ile kıyaslandığında) bir çalışma yılı ile genç yaşta emekliliğe hak kazananlar ve ülkemiz nüfusunun çalışan işgücünden ziyade emekli sayısının artması Devletin de bu çıkmaz denklemde çözüm aramasına neden olmuştur.
Bireysel emeklilik sistemine otomatik katılımın sağlanması ile aslında pilot uygulamaların hayata geçirileceği beklenebilir. Özellikle BES yeni hali ile Devlet Katkısının daha da fazla olması ve hatta belirli yıl ve yaşın tamamlanması ile sistemden normal emeklilik gibi aylık almayı seçen kişilerin olması durumunda, elde edeceği bireysel kazanç ve tasarrufun daha da artması çalışanları bu sisteme bağlayabilir. Ayrıca bireysel emeklilik sistemine katılan bir çalışanın tek kesintisinin fon işletim gideri kesintisi olması da cazip hale getirebilir.
Sistemin getirilerinin saptanmasının ardından vatandaşlardan beklenen ilgi ve katılım oranı olması durumunda Devletin de kendi emeklilik sistemi üzerinde bir takım iyileşmelere gidebileceği düşünülebilir. Örneğin yaş sorunu daha da hafifletilebilir. Çalışan işgücü sayısının azalması ve ileride emekli vatandaş sayısının artması Devleti daha da zor duruma düşüreceği için emekliliğe alternatif tek sistem, bireysel emeklilik sistemi olacaktır. Ayrıntıları ve getirilerini ilerleyen süreçte hep beraber yaşayıp göreceğiz.
KIDEM TAZMINATI VE BIREYSEL EMEKLILIK SISTEMI
Yeni uygulamayla bireysel emeklilik sisteminin emeklilik ve kıdem tazminatına etkisi de gündeme gelecektir. Yıllardır süregelen tartışmalar ışığında “kıdem tazminatı fonu” çalışma hayatına göz kırpmış durumda. Özellikle bireysel emeklilik sisteminin hayata geçirilmesi ile paydaşların ve Devletin sisteme uyum sağlaması durumunda, bahse konu kıdem tazminatı fonu da pek yakında sosyo-ekonomik hayatımızda yerini alacaktır.
Aslında bireysel emeklilik sistemi fonuna, kıdem tazminatı fonunun ön hazırlığı olarak bakılabilir. Hatta ileride sistemin izleniminin ardından iki ayrı fon yerine tek bir fondan faydalanılarak hem emeklilik hem de yıpranma payı olan kıdem tazminatı sorunlarına çare aranılabilir.
Konuya değişik bir bakış açısı getirirsek, emeklilik Devletin üzerinde, kıdem tazminatı ise hem çalışanın(mevcut durumda hak edilen kıdem tazminatının zamanında ve tam alınamaması sorunu) hem de işverenin üzerinde yük olarak görünmekte. Bunu engellemek adına tek bir fondan kaynak oluşturarak çalışma barışının sağlanması kolay görünecektir.
EMEKLILIKTE YAŞA TAKILANLAR
Mevcut durumda en çok merak edilen konulardan birisi de emeklilikte yaşa takılanların durumu. Maalesef kamuoyunda birçok yanlış bilgi vatandaşları umutlandırmaktadır. Emeklilikte yaşa takılanlar aslında, emeklilik için belirli sigortalılık hizmet yılını ve prim gün sayısını doldurup emeklilik yaşını bekleyen vatandaşlarımızdır. Ziyaretçilerimizin bizlere sorduğu bu sorunun da cevabını buradan verelim. Şu an için emeklilikte yaşa takılanlar açısında mevcut bir düzenleme maalesef yok. Hatta Devletin üzerindeki emeklilik yükünü düşününce bu konuda herhangi bir yasal çalışma yapılacağı pek görünmüyor. Dileriz Devletimiz bu konuda vatandaşlarımızın umudunu boşa çıkarmaz ve kademeli olarak, emeklilik için yaşı bekleyenlere alternatif emeklilik fırsatları sunar.
Feti SAVRAN
İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı
