Emekli Olamayana Toptan Ödeme Detayları

İlgili Makaleler

Malulen Emeklilik ile Engelli Emekliliği Arasındaki Farklar

5 gün önce

Yılbaşı Yardımları Nasıl Bordrolaştırılır?

6 gün önce

BORÇLANIN!

2 hafta önce

Emeklilik hemen hemen her vatandaşımızın çalışma hayatının bir karşılığı olarak görülmekte ve belirli şartlara bağlanmaktadır. Son zamanlarda hem sosyal medyada hem de diğer bilgi paylaşım sitelerinde emekliliği hak edemeyen vatandaşlarımızın emekli olmak yerine “toptan ödeme” alabilmesi konularında farklı yorumlar yapılmakta ve bilgi kirliliğine neden olmaktadır. Kısaca bahsetmek gerekirse “toptan ödeme”; emekli olamayan sigortalıların/vatandaşların kendi adlarına yatan/kendilerinin yatırdığı bazı primlerin Sosyal Güvenlik Kurumundan geri alınmasıdır.

Emeklilik yerine “toptan ödeme” konusunda tercih belirtecek çalışanlara konu ile ilgili net bilgileri derleyerek bir yazıda toparladık. Bu yazımızda kısaca “emeklilik” kavramına değinerek asıl konumuz olan “toptan ödeme”  konusunda daha detaylı bilgilere ulaşacaksınız.

Emeklilik Şartları Nelerdir?

Emeklilik şartları hem sigortalılık statüsüne, hem emekli olacak kişinin cinsiyetine hem de kişinin sigortalılık başlangıç tarihine göre farklılık arz etmektedir. Kabaca değinmek gerekirse belirli şartlar altında prim ödemiş (ödenmiş) olmak, belirli bir yıldan itibaren sigortalılık süresine sahip olmak ve emeklilik için gereken yaş şartlarının bir arada olması ile emekliliğe yani yaşlılık aylığına hak kazanılmaktadır.

Emeklilik için gereken 3 ana şartımız;

• Sigortalılık süresi,
• Prim ödeme gün sayısı,
• Yaş,

olarak karşımıza çıkmaktadır. Sigortalılar bu 3 şartı bir arada tamamlamaları neticesinde emekliliğe yani yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Bu 3 şart her bir sigortalı açısından farklılık göstermekte ve bu farklılıklar özellikle ilk defa uzun vadeli sigortalı olunan tarihteki “yaşlılık aylığına hak kazanma şartları” na göre belirlenmektedir.

Emeklilik Tamam Ama Toptan Ödeme Ne Demek?

Emeklilik yani yaşlılık aylığı konusunda kısaca genel hatlarını çizerek yukarıda anlattık. Şimdi ise asıl konumuz olan “toptan ödeme” hakkında sizlere detaylı bilgileri verelim.

“Toptan ödeme” emeklilik için gereken şartların bir kısmını yerine getirip prim ödeme gün sayısını tamamlayamayan sigortalıların değerlendireceği bir husustur. Birçok internet sitesinde neredeyse her isteyenin emeklilik yerine “toptan ödeme” konusunda tercih belirtebileceği söylense de bu yanlıştır.

Her nasılsa emeklilik için belirli şartların varlığı aransa da “toptan ödeme” için de bir takım şartların bir arada olması gerekir. “Toptan ödeme” konusunda asıl belirleyici şartımız ise, sigortalılık süresinin emeklilik için gereken süre ve yaş şartlarının sağlanıp, emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayısına ulaşılamadığı hallerde karşılaşılan bir durumdur. Yani, her “toptan ödeme” isteyen Kanun’un bu hakkından faydalanamaz.

Tabi burada belirtmemiz gereken önemli hususlardan birisi de sosyal güvenlik alanında iki farklı Yasa ile bu hususların değişkenlik gösterdiğidir. Bilindiği üzere güncel hayatımızda sosyal güvenlik alanında uygulanan ve 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası ve yine 5510 sayılı Yasa’dan önce ağırlıklı olarak sosyal güvenlik alanında uygulama bulan ve mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu “toptan ödeme” konusunda farklılıkları getirmektedir.

Hangi Primler Toptan Ödeme Kapsamında?

Emeklilik yerine “toptan ödeme” konusunda tercih belirten vatandaşlarımız iki farklı yasada da belirtilen hallerin varlığı halinde “toptan ödeme” hakkından faydalanabilir. Toptan ödemeye ilişkin mülga 506 sayılı Kanun’un 64. maddesindeki şartlar aşağıda belirtilmiştir.

Mülga 506 sayılı Kanun; Madde 64:

“Sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılan ve malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan.

a)Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş bulunan sigortalıya,

b) 50 yaşını doldurmuş bulunan ve erken yaşlanmış olduğu tespit edilen sigortalıya,

Kendisinin ve işverenlerinin ödediği, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin toplamı, yazılı isteği üzerine toptan ödeme şeklinde verilir.”

hükümleri doğrultusunda, toptan ödeme haklarını kullanabilirler.

01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’da ise yine “toptan ödeme” konusuna değinilmiş ve aşağıdaki madde hükümleri yer almıştır. 5510 sayılı Kanun 28.maddesinde, “Yaşlılık Sigortasından Sağlanan Haklar” başlığı altında öncelikle (a) bendinde yaşlılık aylığının bağlanması ve yine aynı maddenin (b) bendinde ise “toptan ödeme yapılması” hükümleri ve sigortalının kadın ise 58 erkek ise 60 yaş şartlarının yerine getirilme şartlarını ele almıştır.

Yine 5510 sayılı Kanun’un 31. maddesinde ise “yaşlılık toptan ödemesi ve ihya” başlığı altında hem toptan ödeme detayları hem de toptan ödeme ile sigorta hizmet cetvelinden silinen prim hizmet kazanç ve günlerinin tekrardan canlandırılması/kazandırılması konusunda “ihya” hakkının bulunduğu hüküm altına alınmıştır.

5510 sayılı Kanun madde 31;

“Yaşlılık toptan ödemesi ve ihya

MADDE 31- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının; (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar ile bu Kanuna göre ilk defa (c) bendi kapsamında sigortalı olanlardan, herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise ödediği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme şeklinde verilir.

Bu Kanuna göre toptan ödeme yapılarak hizmetleri tasfiye edilmiş bulunanlardan, yeniden bu Kanuna tabi olarak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olanlar, yazılı olarak müracaat etmeleri halinde, aldıkları toptan ödemenin ödeme tarihi ile yazılı istek tarihi arasında geçen yıllar için her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarın ilgiliye tebliğ tarihini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, bu hizmetler ihya edilerek bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınır.”

Hükümleri hem emeklilik yerine toptan ödemeyi tercih eden vatandaşlarımızın hem de toptan ödeme sonrasında, emeklilik konusunda tekrardan fikir değiştiren ve yaşlılık aylığı almak isteyen vatandaşların toptan ödeme ile hizmet kütüklerinden silinen prim gün sayıları ve sigorta prim kazanç tutarlarının güncellenerek tekrardan canlandırılması yani “ihya” sistemini devreye sokabilecekleri belirtilmiştir.

Hak Sahiplerinin Toptan Ödeme ve İhya İşlemleri

Yukarıda saydığımız hükümler her ne kadar sigortalının kendisi tarafından tercih ve beyan edilecek olsa da sosyal güvenlik sistemimizde geniş bir yer alan ve Sosyal Devlet İlkesi gereği uygulama alanı bulan bir durum söz konusudur. Bu durum ise diğer sosyal güvenlik haklarının olduğu gibi toptan ödeme ve ihya işlemleri konusunda ölen sigortalının hak sahiplerinin bu işlemleri gerçekleştirebileceğidir.

5510 sayılı Kanunun 36. maddesinde “ölüme bağlı toptan ödeme ve ihya” başlığı ile hak sahiplerinin de bu işlemleri gerçekleştirebileceği belirtilmiştir.

5510 sayılı Kanun Madde 36;

“Ölüme bağlı toptan ödeme ve ihya

             MADDE 36- (Değişik birinci fıkra: 17/4/2008-5754/22 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar ile bu Kanuna göre ilk defa aynı maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olanlardan ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda, ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla 31 inci maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan tutar, 34 üncü madde hükümleri dikkate alınarak hak sahiplerine toptan ödeme şeklinde verilir.

             Hak sahiplerine yapılacak toptan ödemenin toplamı, sigortalıya yapılacak toptan ödeme tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin hisselerinden orantılı olarak indirim yapılır.

             Toptan ödeme yapıldıktan sonra artan tutar olursa sigortalının ölümünden sonra doğan veya soy bağı düzeltilen veya babalığı hükme bağlanan çocuklarına da bu madde hükümlerine göre toptan ödeme yapılır.

             (Değişik dördüncü fıkra: 17/4/2008-5754/22 md.) Bu Kanuna göre toptan ödeme yapılarak tasfiye edilmiş süreler, borçlanılarak veya yurt dışı hizmetleri birleştirilerek ya da sonradan hizmet tespiti nedeniyle hak kazanılan sürelerin eklenmesi suretiyle ölüm sigortasından yararlanmak için gerekli prim ödeme gün sayısının tamamlanması halinde, hak sahiplerinin yazılı isteği üzerine 31 inci maddenin ikinci fıkrasına göre ihya edilir. Yukarıdaki süreler, ihya edilen süreye ilişkin tutar dahil her türlü borçların ödendiği tarihi takip eden ay başı itibarıyla bu Kanuna göre aylık bağlanmasında dikkate alınır.”

hükümleri doğrultusunda ölen sigortalının hak sahiplerinin de bu işlemleri gerçekleştireceği hüküm altına alınmıştır.

İkincil Mevzuatta Toptan Ödeme Konusu Daha Detaylı Açıklanmıştır

Yukarıda hem mülga 506 sayılı Yasa hem de yürürlükte bulunan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereği toptan ödeme konusunda ilgili maddeleri hatırlatmak istedik. Şimdi ise yine Sosyal Güvenlik Kurumu Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan “5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Kanun ile Yürürlükten Kaldırılan Kanunlar ve İlgili Yönetmeliklere İstinaden Kanunun 4. Maddesinin Birinci Fıkrasının (a), (b) ve İlk Defa 2008/Ekim Ay Başından İtibaren (c) bendi Kapsamında Sigortalı Olanların Emeklilik İşlemleri ile 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna Göre Borçlanılan Süreler Dikkate Alınarak Bağlanan Aylıklara İlişkin Emeklilik İşlemleri” başlıklı 2018/38 sayılı SGK Genelgesinin ilgili hükümlerine yer vermek istedik.

2018’e 38 sayılı SGK Genelgesi’nin 6. bölümünde “Toptan Ödeme İşlemleri” başlığında hem “yaşlılık toptan ödemesi” hem de “ölüm toptan ödemesi” detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

Yaşlılık ve Ölüm Toptan Ödemesi

Yaşlılık Toptan Ödemesi Kanunun 31 inci maddesine göre yaşlılık toptan ödemesi, Kanunun 4/1-(a), 4/1-(b) ve bu Kanuna göre ilk defa 4/1-(c) bentleri kapsamında sigortalı olanlardan,

• Çalıştığı işten ayrılan, iş yerini kapatan veya devreden,
• Kanunun 28. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen yaş şartını (kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş) doldurduğu halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan,

sigortalılara yapılacaktır.

Yaşlılık Toptan Ödemesi Tutarı

Yaşlılık toptan ödemesinin tutarı;

Sigortalı;

– 4/1-(a) ve 4/1-(c) kapsamında ise kendi adına bildirilen,

– 4/1-(b) kapsamında ise kendisinin ödediği, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin (% 20) her yıla ait tutarının;

– Toptan ödemeye esas hizmet sürelerinin Kanunun yürürlük tarihinden önce (2008/Ekim (hariç)) olması halinde, Kanunun geçici 5 inci maddesi gereğince, bu Kanunla bazı maddeleri yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerine göre bu Kanunun yürürlük tarihi itibarıyla hesaplanarak, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih ile toptan ödemenin yapılmasına ilişkin yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için her yılın güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarı,

– Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten (2008/Ekim (dahil)) sonraki süreler için primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek tespit edilen tutarı, toptan ödeme şeklinde verilecektir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus ise kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primlerinin toptan ödeme yoluyla ödenmeyecek olmasıdır. Diğer bir husus ise yine hizmet borçlanması yapılması halinde, borçlanma içerisinde yer alan bu prim kollarında prim iadesinin yapılmayacağıdır.

Hak Sahiplerinin Ölüm Toptan Ödemesi İşlemleri

5510 sayılı Kanunun 36. maddesi gereğince, 4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamındaki sigortalılar ile Kanuna göre ilk defa 4/1-(c) kapsamında sigortalı olanlardan, ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda, ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla 31. maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan ölüm toptan ödeme tutarı, Kanunun 34. madde hükümleri dikkate alınarak sigortalının hak sahipliği şartlarını taşıyan eşine, çocuklarına, ana ve babasına yine Kanunda belirtilen hisseler oranında verilecektir.

Ölüm toptan ödemesi yapılabilmesi için, eş, çocuk, ana ve babaya ölüm aylığı bağlanmasında aranan şartların mutlaka yerine getirilmiş olması gerekmekte olup, bu şartları taşımayan hiçbir hak sahibine toptan ödeme yapılmayacaktır.

Hak sahiplerine yapılacak toptan ödemenin toplamı sigortalıya yapılacak toptan ödeme tutarını geçemeyecek, bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin hisselerinden orantılı olarak indirim yapılacaktır.

Ölüm toptan ödemesi yapılabilmesi için, hak sahiplerinin örneği Kurumca hazırlanan Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi ile ilgili üniteye başvurmaları şarttır. Anılan belgeye malul çocuklar için sağlık kurulu raporu eklenecektir.

Lise ve dengi öğrenime devam eden hak sahibi erkek çocukların Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulunda kayıtlı öğrenci bilgilerine istinaden işlemleri ayrıca öğrenci belgesi istenmeksizin sonuçlandırılacaktır.

Kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme yoluyla ödenmeyecek, ancak sigortalının sağlığında yapmış olduğu hizmet borçlanmaları hak sahiplerine ödenecek ölüm toptan ödemesine dahil edilecektir.

Özetle; Toptan Ödeme konusunu ele alırken, toptan ödeme için baz alınacak hizmetlerin tarih aralığında farklılık gösterdiğini ve toptan ödeme hakkından faydalanmak isteyen sigortalıların  ve hak sahiplerinin belirli yaş şartı ve sigortalılık sürelerinin yerine getirilmesi ile bu haktan faydalanabileceğini unutmamak gereklidir.

Feti SAVRAN

Sosyal Güvenlik Denetmeni

İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı

Hukuk Bilirkişi