Fesih Yasağının İşçi ve İşverene Yansımaları

Pandemi sürecinde siyasi otoritenin mevcut istihdamı korumak adına birtakım önlemler aldığını kamuoyundan takip ettik. Çalışma hayatında pandeminin olumsuz etkilerini en aza indirgemek için alınan tedbirlerin başında “fesih yasağı” geliyor. Aynı zamanda kısa çalışma ödeneğinin şartlarının iyileştirilmesi ve uygunluk verilebilirliğinin ölçütlerinin de görece daha kolaylaştırılması ile birlikte emek gücünün maddi yönden kayıplarının azaltılması adına yapılan çalışmalardandır.

Fesih yasağının devam ettiği fakat kısa çalışma uygulamasına başvurulmamış ve aynı zamanda faaliyetini kısmen ve/veya tamamen durdurmuş iş yerlerinde de istihdam edilen sigortalılar için ise ücretsiz izin süresince “nakdi ücret desteği” verilmesi kararlaştırıldı.

İşçiler Açısından Fesih Yasağı ve İhbar ve Kıdem Tazminatı Durumları

Bilindiği üzere işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisinin sonlandırması “iş sözleşmesinin feshi” ile mümkün. Pandemi sürecinde istihdamı korumak adına hepsi olmasa da bazı fesih hallerinin yasaklanması, bazılarına açık kapı bırakılması söz konusu oldu.

Fesih yasağı olmasına rağmen işçilerin iş sözleşmelerini sonlandırabildiği haller;

Sigortalı çalışan işçilerin işten çıkma ya da çıkarılma durumlarına göre değişiklik gösterecek işten çıkış kodlarına göre fesih yasağı kapsamına girip girmedikleri bilinmelidir.

Örneğin;

“(-2) Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi” ve “(-3) Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi” durumları fesih yasağının kapsamı dışında kalıyor. Bu iki işten çıkış nedenleri de işçilere ihbar ve kıdem tazminatı gibi haklardan yararlanma imkanı tanımıyor.

Diğer taraftan işçilere İş Kanunu gereği ihbar ve/veya kıdem tazminatı gibi birtakım hakların tanındığı işten çıkış nedenleri de bulunmakta ve bu gibi fesih durumları fesih yasağı kapsamı dışında tutulmaktadır.

Örneğin;

“(-8) Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle fesih” ve “(-12) Askerlik” ve “(-13) Kadın işçinin evlenmesi” ve “(-14) Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması” (nam-ı diğer kısmi emeklilik) durumlarında işçiler tarafından yapılan fesihler, “fesih yasağı” kapsamı dışında tutuluyor. Bu gibi fesih durumlarında işçiler, İş Kanunundan kaynakları haklarını alabileceklerdir.

İşverenler Açısından Fesih Yasağının Getirdikleri

İşverenler açısından fesih yasağı durumunu değerlendirmeden önce yukarıda saydığımız bazı hususların işveren lehine kolaylaştırıldığını da bahsetmemiz gereklidir. İçinde bulunduğumuz süreçte, sadece çalışma hayatı değil toplumun ve sosyoekonomik, sosyokültürel tüm çevrelerinde pandemi süresince paydaşların lehine olabilecek uygulamalara gidildi ya da gidilecek.

Örneğin, pandemi öncesinde işçisinin yazılı rızasını almadan ücretsiz izne çıkaran işveren İş Kanunundan kaynaklı yaptırımlar ile karşı karşıya kalacaktı. Ancak pandemi sonrasında çalışma süresine kısmen veya tamamen ara veren işverenler, işçisinin yazılı rızası olmadan da ücretsiz izne çıkarabiliyor.

Diğer taraftan yukarıda işçiler için saydığımız hallerin varlığı durumunda işten çıkışların olması fesih yasağına aykırı olmadığı için işverenlerin de lehine yorumlamak mümkün.

Fesih yasağında işverenlere uygulanan en caydırıcı yaptırım ise, yasağa uymayan işveren ya da işveren vekiline sözleşmesi feshedilen her işçi için mevcut brüt asgari ücret tutarında (2 bin 943 TL) idari para cezası verilmesi olmuştur.

İşverenlerin fesih yasağı kapsamında süregelen 5 aylık süreçte, yasak kapsamından çıkarılmasını istedikleri 2 farklı durum göze çarpıyor. Bunlar:

“(01-)Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi” ve “(-22) Diğer nedenler” olarak belirtilen işten çıkış halleridir. Özellikle İş Kanunundan kaynaklanmayan fesih olarak da değerlendirebileceğimiz “ikale” yani bozma sözleşmeleri (Borçlar Kanunu gereği çalışma hayatımızda yer bulmuştur.) sonrasında “(-22) Diğer nedenler” kodu ile işten çıkışlar Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmekte ve aslında işçi ve işverenin ortak nihai görüşü sonrasında vuku bulmaktadır.

Yukarıda saydığımız iki işten çıkış kodu da yetkili Kurumlar tarafından fesih yasağından muaf tutulması gereklidir. Çalışma hayatında sıkça karşılaşmaya başlanılan “ikale” sonrası işten çıkış kodunun da yeni bir kod olarak getirilmesi artık zaruri bir hal almıştır.

Aşağıdaki işten çıkış nedenlerinin varlığı halinde işverenlere işten çıkarılan her bir işçi için bir asgari ücret idari para cezası kesilecektir. Diğer bir deyişle, aşağıdaki işten çıkış durumları fesih yasağı kapsamındadır;

“4- Belirsiz süreli İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi”,

“15-Toplu işçi çıkarma”

“26- Disiplin kurulu kararı ile fesih”

“27- İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih”

“28- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih”

“31- Borçlar Kanunu, Sendikala Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih”

“34- İşyerinin devri, işin veye işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih” vb. işten çıkış hallerinin bulunması durumları fesih yasağı kapsamında değerlendirilmektedir.

Fesih Yasağı Hangi Çıkışları Kapsıyor başlıklı yazımız için tıklayınız..