İşçilerin Sendikal Hakları Nelerdir?

Hem işçinin hem işverenlerin haklarını ve çıkarlarını korumak, geliştirmek aynı zamanda sosyal, ekonomik vb. yönlerden çalışma ortamını daha elverişli hale getirmek adına en az 7 işçi veya işverenin belli bir iş kolunda faaliyet göstermek için kurduğu tüzel kişiliğe sendika denir. İşçi sendikasına üye olabilmek için çalışanın 15 yaşını doldurmuş olması ve 4857 sayılı İş Kanunu gereği işçi sayılması yeterlidir.

Sendika kurumunun işleyişi ve tabi olduğu hükümler 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre belirlenir.

Toplu Sözleşme Hakkı

Toplu iş sözleşmesi; belirli çalışma kolunda faaliyet gösteren işçi ve işverenlerin beraberce yaptıkları pazarlıklar sonucu en az 1 en fazla 3 yıllığına tarafların çalışma ortamını ve haklarını sosyal ve ekonomik yönden belirleyen sözleşmeye denir. Toplu sözleşmeler işveren tarafında sendikasız yapılabilir ancak işçilerin tarafında onları temsil eden sendikaların bu sözleşmeleri yapması gerekmektedir. Burada sendikalara düşen görev, temsil ettiği işçileri işveren karşısında korumak ve tek başına güçsüz kalacak işçilerin anlaşmalar sonucu daha avantajlı haklar elde etmesini sağlamaktır.

Grev Hakkı

Toplu iş sözleşmeleri sonucunda, çalışanlar kazanımlarını yeterli göremezse veya işverenle istedikleri konularda anlaşamazlarsa toplu olarak işverene karşı direnme ve işi bırakma eylemine grev denir.

Grev işçinin anayasal hakkıdır, T.C Anayasasının 54. maddesinde grev için “Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler” yazar. Grev hakkının kullanılmasına ilişkin usul ve şartlar ise 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre düzenlenmiştir ve güvence altına alınmıştır.

Yapılan grevin kanuni nitelik taşıması için konusu mesleki beklentileri içermek zorundadır, taraflar toplu görüşmelerin ardından herhangi bir konuda anlaşamazlarsa hemen greve gitmek yerine önce bu uyuşmazlıkların barışçıl yolla çözülmesi denenmelidir, eğer hala bir anlaşmazlık söz konusu ise anlaşılamayan konular için bir tutanak düzenlenmeli ve taraflara tebliğ edilmelidir. Tebliğden itibaren işçi sendikası 60 günlük süre içerisinde greve başlayabilir. Ancak greve başlamadan 6 iş günü önce karşı tarafa grev tarihini bildirmeli ve bu tarihe uymalıdır.

Arabulucu tarafından düzenlenen ve görüşmelerde ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözülemediğini gösteren tutanağın tebliğden itibaren, sendikaya bağlı olsun ya da olmasın her işçiye grev oylamasına katılma hakkı doğurur. Grev oylamasına başvuru işçilere verilmiş bir hak olarak değerlendirilmelidir, işçiler isterse oylamaya başvurmadan sendikanın grev kararını da uygulayabilirler. Fakat alınmış bir grev oylaması kararı varsa, sonucunda çıkan kararın uygulanması gerekmektedir.

Grev süresince işçiye herhangi bir ücret, maaş ya da sosyal yardım ödemesi yapılmaz. Grevde geçen süre kıdem hesaplamasına katılmaz ancak grev sonrası lokavt kararı (toplu işten çıkarma) alınırsa grev başlamadan önceki tüm hakları ve ödemeleri işçiye eksiksiz ödenmek zorundadır. Grev sırasında ve sürecinde grevdeki çalışanın yerine daimî veya geçici olarak bir işçi alınamaz. İşçinin sözleşmesi kanuni bir grev söz konusu ise, işçi greve katıldığı veya diğer işçileri bu greve katılmaya teşvik ettiği sebebiyle feshedilemez.

Sağlık sektöründe, cenaze işlerinde, petrokimya işlerinde, banka ve noterlik işlerinde, itfaiye, toplu yolcu ulaştırma, eğitim öğretim kurumlarında ve Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından doğrudan işletilen işyerlerinde, Toplumsal yaşamın ciddi şekilde etkilenmemesi için grev ve lokavt yasağı getirilmiştir. Bu iş sektörlerinde greve başvuran çalışanların iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilebilir ve işçi tazminat haklarına ilişkin ödeme alamaz.

Sendikal Tazminat Hakkı

İşçinin herhangi bir sendikaya üye olması, üyeliğini sürdürmesi, sendika üyeliğinden çekilmesi ya da hiç sendikaya üye olmaması durumunda iş akdinin feshedilmesi, işçiye Sendikal Tazminat hakkı doğurur.

Fesih sonucunda açılacak davada işveren feshin sendikal sebeplere olmadığını, işçi ise feshin sendikal sebeplerde ötürü olduğunu ispat etmekle yükümlüdür.

Sendikal Tazminat hakkı 4857 sayılı Kanunun 21’inci maddesine göre işçinin işe iade başvurusu yapması gereksizin doğar.

Sendikal tazminat, bir yıldan az olmamak üzere işçinin giydirilmemiş brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Aylık çıplak ücret ile 12 ayın çarpımı sonucu sendikal tazminat belirlenir. İşçinin ilk fesih tarihindeki son brüt ücreti hesaplamaya esas alınır.