İşverenin Zorunlu Yıllık İzne Gönderdiği İşçinin Hakları

Yıllık izin işçilere dinlenmek için verilmiş ve İş Mevzuatı ile güvenceye alınmış temel bir hak olarak karşımıza çıkıyor. Aynı iş yerinde 1 yılını tamamlayan her işçi, yıllık ücretli izni hak ediyor. Kanuna göre işçi bu haktan vazgeçemezken, işveren de iznin kullanılmasından sorumlu. Böyle bir durumda, işveren kendi kararı ile işçilerini yıllık izne gönderebilir mi? İşverenin zorunlu yıllık izne gönderdiği işçinin hakları nelerdir?

Mevzuatta Yıllık İzin Hakkı

Yıllık izin hakkı, bir sonraki hizmet yılında kullanmak üzere, aynı işverene bağlı en az 1 yılını tamamlayan işçilere kıdem süresi ile orantılı olarak veriliyor.

• 1-5 yıl (dahil) arası kıdemi olanlara 14 gün,
• 6-14 yıl (dahil) arası kıdemi olanlara 20 gün,
• 15 yıl (dahil) ve üzeri kıdemi olanlara 26 gün yıllık izin veriliyor.

İşçi 18 yaşında veya 18 yaşından küçükse ya da 50 yaşında veya 50 yaşından büyükse, en az 20 gün izin verilmesi gerekiyor. Yer altı işlerinde çalışan işçiler için ise, bu izin günlerinin üzerine 4 gün eklenir.

Bu süreler asgari olup, iş sözleşmesi veya toplu sözleşmelerle daha fazla gün yıllık izin belirlenebilir.

Yıllık İznin Nasıl Kullanılacağını Kim Belirler?

Yıllık izin işçinin hakkıdır, kullanılacağı gün işçi tarafından belirlenebilir. İşçi iznini en az 1 ay önce yazılı olarak bildirir. Fakat yasalar, iş yerinin düzenini ve işin sürekliliğini de gözeterek işverene de söz hakkı tanımıştır. İşçinin talep ettiği izin; yürütülen işlerin özelliklerine, diğer işçilerin izin günlerine göre değerlendirilerek işveren tarafından reddedilebilir. Bu sürecin değerlendirilmesi için, öncelikle Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslara göre iş yerinde “izin kurulu” ya da “ izin temsilcileri” oluşturulması gerekir.

100 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran iş yerlerinde izin kurulu oluşturulması zorunludur. İşçi sayısı 100’den az olan iş yerlerinde ise bu görev, işveren/işveren vekili tarafından görevlendirilen bir kişi ve işçilerin belirlediği bir temsilci tarafından yerine getirilir. İzin taleplerinin olduğu çizelgenin işverenin onayına sunulması, işçilerin kıdem süresi ve izin hak edişlerinin takibi gibi konularda izin kurulu ya da izin temsilcileri devreye girer ve süreci yürütür. Süreçte onay yetkisi yine işverendedir.

İşveren, izin kuruluna ya da izin temsilcilerine danışarak, iş yerinde yıllık izinlerin yılın hangi dönemlerinde kullanılabileceğini belirleyebilir. Bunu iş yerinde tüm işçilere ilan ederek yapmak zorundadır. İzin dönemini belirlenirken, yürütülen işin nitelikleri ve özellikleri gözetilmelidir.

İş yeri için, yıllık izin dönemi belirlemek de işverenin yetkisindedir. Sadece yaz aylarını “yıllık izin dönemi” olarak belirlemiş bir iş yerinde, kış döneminde yıllık izin kullanmak isteyen işçiye işveren izin vermeyebilir.

İzin Kullanımında İşçinin ve İşverenin Hakları

İşçinin izin kullanmak için talep ettiği tarihi işveren onaylamak zorunda değildir. İşveren izin kuruluna danışarak, işin aksamasına engel olmak amacıyla gerekçelerini sunarak işçinin izin tarihlerini onaylamayabilir. Aynı tarihlerde izin isteyen diğer işçiler gözetilerek, öncelik işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak belirlenebilir. Bu durumda işçiye mutlaka izin için yeni bir tarih önerisi sunulmalıdır.

Talep etmesine rağmen yıllık izin kullanmadan çalıştırılan, bu hakkı işveren tarafından engellenen işçi, haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir.

İşçinin hiç yıllık izin talep etmediği durumlarda da; işveren işçiyi, onun onayını almadan yıllık izne çıkartabilir. İşçinin dinlenme hakkından vazgeçmesi, işverenin de işçinin dinlenme hakkını engellemesi mümkün değildir. İşçinin hakkı izinlerini kullanmak, işverenin sorumluluğu da işçinin dinlenme hakkını kullanmasını sağlamaktadır. Bu nedenle, işverenin işçiyi yıllık izne çıkmaya zorlaması, işçiye iş sözleşmesini feshetme hakkı vermez.

İznin kaç gün kullanılacağı ile ilgili karar yetkisi işçinindir. Yıllık izin günleri, yasa gereği işveren tarafından bölünemez, kesintisiz olarak kullandırılması esastır. Fakat işçinin talebi ile taraflar anlaşırsa bir bölümü 10 günden az olmamak üzere parçalar halinde kullanılabilir.

Yıllık İznin Diğer İzinlerden Mahsubu

İşveren çalışanın dinlenmesinden de sorumlu olduğu için, işçiyi kullanmadığı yıllık izinleri kullanması için yıllık izne gönderebilir. Fakat bu izinlerin; istirahat raporu, ihbar süresi iş arama izni, mazeret izni, serbest zaman izni, ücretsiz izin, doğum izinleri gibi izinlerden mahsup edilmesi mümkün değildir. İşverenin yıllık izin dışında işçiye vermiş olduğu diğer ücretli ve ücretsiz izinler yıllık izin dışında tutulur.

Yıllık izindeyken istirahat raporu alan işçinin yıllık izin süresi, rapor günlerinin çalışma günlerine denk geldiği süre kadar uzar. Aynı zamanda, yıllık izin içindeki hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri yıllık izin günlerinden sayılmaz.

Yol İzni Hakkı

İşçinin yıllık iznini başka şehirde geçireceği durumlarda, ücretsiz yol izni hakkı da vardır. İzni için, iş yerinin bulunduğu yerden başka yere gidecek olan işçi, toplam 4 güne kadar ücretsiz yol izni kullanabilir. İşveren bu izni talebi karşılığında işçiye vermek zorundadır.