İkale Ödemelerinin Yasal Kesintileri ve İkale Sözleşmesinin Damga Vergisi

İkale, işveren ve işçi arasında düzenlenmiş iş sözleşmesinin, tarafların ortak irade beyanları ile mutabakata vararak sonlandırma yöntemlerinden biridir. Buradaki temel amaç, sulh içinde karşılıklı iş akdi sözleşmesini kısmen veya tamamen bozmaktır. İkale yöntemi, İş Kanunu ile düzenlenmediğinden, tamamen Borçlar Hukuku sözleşme serbestisi ilkesinden referansla işveren ve işçi tarafının uzlaşma maddelerini belirleyerek uyguladığı bir sonlandırma şeklidir. İkale talebi işçi veya işverenden gelmek koşuluyla, belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesi karşılıklı anlaşarak her zaman sona erdirilebilir. Sona erme için, sözleşmenin yapıldığı tarih veya ileri bir tarih belirlenebilir. İkale protokolünde tarafların makul yararlarının bulunması gerekir. Makul yarar, talebin kimden geldiğine bağlı olarak değişmektedir.

İkale, İş Kanunu ile düzenlenmediği için, SGK işten çıkış kodları arasında “İkale” seçeneği yer almamaktadır, dolayısıyla SGK işten çıkış işlemlerinde “22-Diğer Nedenler” kodu uygulanmaktadır. İşsizlik Sigortası Kanunu yönüyle de değerlendirildiğinde, ikale ile işten çıkışlarda işsizlik ödeneğinden yararlanmak mümkün değildir.

İkale sözleşmesi içeriğinde hangi ödemelerin yapılacağı açıkça belirtilmelidir. Ödemelerin detaylı belirtilmesi uygulanacak vergi ve sigorta primi muafiyetleri yönüyle önem arz etmektedir.

Yapılan bu ödemelerin hem Gelir Vergisi hem de Sigorta Primine tabi tutulup tutulmayacağı aşağıda yer alan ilgili kanun maddelerinde belirtilmiştir.

Gelir Vergisi İstisna Uygulaması

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesine yapılan ilave ile “…karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar” istisna kapsamına eklenmiş ve Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 303)’nde istisnayla ile ilgili ayrıntılar belirlenmiş ve 27 Mart 2018 tarihinden sonra hizmet erbabına ödenen kıdem tazminatı ve ikale sözleşmesine istinaden yapılan ek tazminat ödemesi toplamının, hizmet erbabının çalıştığı süre dikkate alınarak hesaplanan en yüksek devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesini aşmayan kısmının (kıdem tazminatı tavanı) gelir vergisinden istisna edilmesi ve bu tutar üzerinden vergi kesintisi yapılmaması gerekmekte olup, istisna limitini aşan ek tazminat ödemelerinin ise ücret olarak vergilendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Buradan yola çıkarak, ikale kapsamında çalışana yapılacak çıkış tazminatları toplamı, çalışanın kıdem süresine denk gelen kıdem tazminatı tavan rakamı kadar gelir vergisinden istisna tutulması ve aşan tutarın gelir vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Sigorta Primi İstisna Uygulaması

Hangi ödemelerin prime esas kazançlar kapsamında olup olmadığı 5510 sayılı Kanunun 80. maddesinin (b) bendi ve (c) bendinde belirtilmektedir.

İlgili, (b) bendinde; ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz denilmektedir.

Bu nedenle, ikale sözleşmesi ile ödenmesi belirlenen tutarların, yukarıda belirtilen ödenekler arasında olup olmadığına bakılarak, belirtilen istisna ödemeler arasında yer alması durumunda tutarın sigorta primine esas kazanç dışında tutulması gerekmektedir. Yapılan ödemeler, belirtilen istisnalar kapsamında olmaması durumunda sigorta primine tabi kazanca ilave edilmesi ve sigorta primi kesintisi uygulanması gerekmektedir.

Damga Vergisi Uygulaması

İkale kapsamında yapılan her türlü ödeme ne adla yapılırsa yapılsın damga vergisine tabidir.

Bu kısma kadar, ikale kapsamında yapılan ödemelerin bordro yönüyle Gelir Vergisi, Sigorta Primi ve Damga Vergisi karşısındaki durumunu inceledik.

Tüm bu kalemlerin dışında ayrıca dikkat etmemiz gereken bir konu “İkale Sözleşmesinin Damga Vergisine” tabi tutulmasıdır.

İkale Sözleşmesi Damga Vergisi Uygulaması

İkale sözleşmeleri ile ilgili gerek Damga Vergisi Kanununda gerekse diğer kanunlarda herhangi bir istisna hükmüne yer verilmemesi nedeniyle yapılan ikale sözleşmelerinin mahiyeti itibariyle sulhname olarak kabul edilmesi ve söz konusu sulhnamelerin kesintiler dahil toplam tutar üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı tablonun  “I-Akitlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümü A/4 fıkrasına göre binde 9,48 nispetinde damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Fatih Yıldırım

Datassist CFO / COO