iskanunu.com 
İlgili Makaleler
Ücretler üzerinden devlet kurumlarına ödenen yasal kesintiler vardır. Bunların en temeli vergiler ve sigorta primleridir. İşçinin ücretini hesaplayıp ödeyen işveren bu yasal kesintileri hesaplayıp ilgili Kuruma ödemekle de sorumludur. Yasal kesintiler hangi ödemelerden, nasıl yapılacağı konusunu ilgili mevzuatlar ya da Kurumun kendisi belirlemektedir. Yoruma açık noktalarda farklı uygulamalar söz konusu olabilmekte, Kurumlara dava açılarak geçmişe dönük haklar talep edilebilmektedir. Bu konulardan biri de yol ve yemek yardımı ödemeleridir. SGK’ya açılan bazı davaların işveren lehine sonuçlanması “Yol Yardımından SGK Primi Kesilir mi?” sorusunu gündeme getirdi. Bu yazımızda bu konuya açıklık getirmeye çalışacağız.
Yol Parası Ödemek Zorunlu mudur?
İşveren ve işçi iş ilişkisi kurarken ücret dışında diğer kazançlar konusunda da bir anlaşmaya varırlar. Bazen firmanın kendi geleneklerinden gelen ödemeleri bazen de işin ya da görevin gereği olarak ödenen ek ödemeler söz konusu olabilir. Ama 4857 sayılı İş Kanunu’na göre istisnai bir durum söz konusu olmadıkça işveren işçinin çalışmasının karşılığı olan ücretini ödemek mecburiyeti dışında yol ve yemek yardımı ödemesi yapması zorunluluğu yoktur. Ancak iş sözleşmesinde anlaşılmış olan ek ödemeler ve yan ücretler işveren için zorunluluk doğuracaktır. Bu sözleşme toplu iş sözleşmeleri olabileceği gibi, bireysel iş sözleşmeleri de olabilmektedir. Yani yol ve yemek yardımı İş Kanunu açısından zorunluluk olmamakla birlikte iş sözleşmesinde anlaşıldığı takdirde işveren için zorunluluk haline gelmektedir.
Yol ve yemek parasının zorunlu olarak ödeneceği durumlardan bazıları da alt işveren ilişkilerine dayanan sözleşmeler ile ihaleli işlerde çalıştırılan işçilerle ilgili anlaşmalar olmaktadır. Bu anlaşmalarda belirtilmiş tüm ödemeler hem alt hem de asıl işveren için yükümlülük doğurmaktadır.
Ödemenin Mahiyetinin Belirleyici Olması
Prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak ödemeler, 5510 sayılı Kanunu’nun 80. maddesinde belirtilmiştir. Bu maddeye göre prime esas kazanç matrahına dahil edilmeyecek ödemelerde biri de “görev yollukları” dır. Görev yollukları, 6245 sayılı “Harcırah Kanunu” ile aslında görevlendirilen memurlar üzerinden belli muafiyetlere ve istisnalara konu edilmiştir. Buradan yola çıkılarak özel sektör çalışanlarının benzer nitelikteki yolluk kavramına giren her türlü ödemeler, belge ile kanıtlanması kaydıyla miktarı ne olursa olsun prime tabi edilmemektedir.
Yol parasının prime tabi olup olmayacağını açıklayacak 0lan şey ödemenin mahiyetidir. Ödemenin niteliği yol masrafı, gündelik görev yolluğu şeklinde mi, yoksa işçiye yol parası olarak ödenen bir sürekli ödeme mi? bu noktada belirleyici unsurları gözden geçirmek gerekmektedir.
Yol Yardımı ve Görev Yolluğu Arasındaki Fark
Yol yardımı ya da yol parası işçiye işe gidip gelebilmesinde kolaylık olması açısından destek olarak ödenen, iş sözleşmesine ya da şirket geleneğine dayalı olarak ödenen yan haklardır. Genelde süreklidir, tüm şirketi kapsar. Yol parası bu anlamda işçiye ödenen bir ek ücrettir. Ücret olduğu için de prime esas kazanca dahil edilmelidir, üzerinden prim kesilmelidir.
Görev yollukları ise işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla yol masrafı, gündelik (yevmiye), yer değiştirme masrafı olarak duruma bağlı ödenen ödemelerdir. Özel sektörde ödenen görev yollukların, “görev yolluğu” olarak ödendiğinin belge ile kanıtlanabilir olması gerekmektedir. Kanıtlandığı takdirde sigorta primine tabi değildir, prime esas kazanç matrahına dahil edilmez.
SGK Yol Parası Primlerini İade Edecek mi?
SGK, işverenler tarafından kuruma açılan davaların aleyhine sonuçlanması sonrasında, davayı kazanan işverenlerin yol ödemeleri üzerinden ödedikleri primlerini iade edeceğini 04/08/2017 tarihli genel yazısında açıklamıştı. Bu genel yazı ile, yol yardımı ödeyen bazı işverenlerde “acaba biz de yol yardımı üzerinden prim ödemeyecek miyiz” algısı oluştu.
Yukarıdaki yazıda da belirttiğimiz gibi yol yardımının prime tabi edilmemesi için geçerli olacak şartlar ve hükümler ilgili mevzuatlarda belirtilmiştir. Ödemenin niteliği “görev yolluğu” ise prim ödemesi yapılmayacak, yol parası ise prime tabi tutulacaktır. Davanın konusu, kamudan ihale ile temizlik, güvenlik, yemek yapma gibi işler almış işverenlerin şartnameye dayalı olarak ödenen yol ödemeleri ile ilgilidir. Tüm sektörleri ve her mahiyetteki yol ödemelerini kapsayan bir durum değildir.
SGK Genel Yazıları:
