iskanunu.com 
Vardiyalı çalışma, 24 saat üretim veya hizmetin kesintisiz devam etmesini sağlayan, sabah, öğle/akşam ve gece gibi farklı saatlerde çalışan gruplar (postalar) üzerinden yürütülen sistemdir.
Gece çalışması ise, bu sistem içinde gece postasında yapılan çalışmadır.
İş Kanunu’nun 69. maddesine göre “gece”, en geç saat 20.00’de başlayıp en erken 06.00’da sona eren, günlük en fazla 11 saat süren zaman dilimidir. Bu dönemde işçilerin çalıştırılmasına dair özel düzenlemeler mevcuttur.
Kanun, gece çalışmasının günlük 7,5 saati aşamayacağını net şekilde belirtir. Ancak, turizm, sağlık, özel güvenlik ve petrol sektörlerinde, işçinin yazılı onayı alınmak kaydıyla bu sınır esnetilebilir. Bu durumlarda dahi en fazla 11 saate kadar gece çalışması yapılabilir.
Fazla Mesai ve Ücretlendirme
Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.
Gece çalışması sınırı olan 7,5 saatin aşılması fazla mesai sayılır. Bu süreyi aşan her çalışma, fazla mesai olarak kabul edilir ve 1.5 katı ücretle ödenir.
Vardiyalı Çalışmada İşçi Postaları
“Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak…” düzenlemesi, vardiyalı işyerlerinde en az üç posta (sabah, öğle, gece) sistemi kurulmasını zorunlu kılar.
Postalar arasında en az 11 saat kesintisiz dinlenme sağlanmalıdır.
Ayrıca, haftada en az 1 tam gün (24 saat) hafta tatili verilmelidir.
Gece vardiyasının üst üste iki haftadan fazla olmaması esastır. Bunu aşan düzenlemeler işçinin haklı fesih hakkına yol açabilir. Buna göre, işçiler haftada bir veya iki haftada bir gece–gündüz olarak dönüşümlü çalıştırılmalıdır.
Gece Çalıştırılamayacak İşçiler
18 yaşından küçük çocuk ve genç işçiler gece döneminde çalıştırılamaz.
Gebe olan kadın işçiler sağlık raporu ile belgelemeleri halinde gebeliğin 24. Haftasından doğuma kadar geçen sürede gece çalıştırılamaz.
Emziren kadın işçiler doğumu izleyen bir sene boyunca gece çalıştırılamaz.
Kadın işçiler gece çalışması kapsamında çalıştırılacaksa iş yeri hekiminden gece vardiyasında çalışmasında bir sakınca olmadığına dair sağlık raporu almadan çalıştırılamazlar.
Gece çalışacak işçilerin işe başlamadan önce ve her iki yılda bir sağlık raporu sunma zorunluluğu vardır.
Sağlık durumu bozulan işçiler için işveren, işçiye uygun gündüz postası ya da benzer bir görev vermelidir.
Mevzuata aykırı gece çalıştırma (örneğin 7,5 saati aşmak) durumunda, 2025 yılı itibarıyla işverene 9.302 TL idari para cezası uygulanmaktadır.
Çalışma sisteminde vardiya yoksa, gece postasına geçiş esaslı değişiklik sayılır; bu durum için işçinin yazılı onayı alınmalı, aksi halde işçi fesih hakkına sahip olabilir.
Sonuç olarak mevzuata göre gece çalışması ve vardiyalı sistem; işçinin sağlığı, güvenliği ve çalışma hakkını koruma amacı gütmektedir. Gece çalışması uygulanan işyerlerinde işverenlerin sorumluluklarına dikkat etmesi; işçilerin ise haklarını bilerek hareket etmesi önemlidir.
