Bayramda Çalışanlara Serbest Zaman Uygulanabilir Mi?

İlgili Makaleler

İş Hukukunda Fazla Çalışmanın İspat Yükü

2 hafta önce

İhbar Süresinde Kısmi Uygulama Mümkün Mü?

3 hafta önce

Malulen Emeklilik Koşulları Nelerdir?

4 hafta önce

Bayram yoğunluğuna girmekte olduğumuz bugünlerde özellikle özel sektör çalışanlarının merak ettiği konulardan biri de; bu zaman zarfında çalışılan günlerin ücret ödemesi ile mi, yoksa serbest zaman kullandırılmak suretiyle mi karşılık bulacağıdır.

İş Kanunumuzda da yer alan fazla çalışma karşılığındaki serbest zaman kullanımı ile ulusal bayram ve resmi bayramlarda çalışmanın karşılığı olarak da “serbest zaman” kullanımı yanlışlıkları ile karşılaşmaktayız. Bu yazımızda hem serbest zaman kullanımından hem de bayram günü çalışan personellerin ücret hesaplamalarından kısaca bahsedeceğiz.

Serbest Zaman Fazla Çalışmayla Bağlantılıdır

Bir iş yerindeki haftalık çalışma süresine göre fazla çalışma ya da fazla sürelerle çalışma olgusundan bahsedebiliriz. Yani iş yerindeki haftalık çalışma süresi 45 saatin altında kalması halinde, 45 saate kadar yapılan çalışma fazla sürelerle yapılan çalışma, 45 saatin de üzerinde yapılan çalışma ise fazla çalışma olarak karşımıza çıkmaktadır.

Aralarındaki saat farklılığı aynı zamanda bu sürelerdeki çalışmaların ücret hesaplanmasına katsayı farkı olarak yansımaktadır.  Haftalık 45 saatin altında çalışma süresi olan iş yerlerinde, yasal sınır 45 saate kadar yapılan “fazla süreli çalışmalar”, işçiye en az ücretin %25 fazlası ile hesaplanıp, 45 saatin üzerindeki çalışılan her saat için ise, %50 fazlası ile hesaplanarak işçiye ödenmelidir. Bir nevi işçi ücretini fazla çalışması karşılığında zamlı olarak almaktadır.

Zamlı ücret yerine, fazladan çalışılan her saat karşılığında serbest zaman hakkını kullanmak isteyen işçiler de olabilir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan bir işçi, eğer isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus fazla çalışma ya da fazla sürelerle çalışma karşılığındaki ücret hesaplaması gibi, serbest zaman hesaplaması da farklı olacağıdır.

Örneğin haftalık 42 saatlik çalışma olan bir iş yerini düşünelim. Bu iş yerinde ise bir işçimiz 3 saatlik fazla sürelerle çalışma gerçekleştirsin. İşveren burada işçinin talebi ve işin niteliği gereği ya işçisine çalışılan saat başına %25’lik zamlı ücreti ödeyecek ya da 3 saatlik fazla çalışma karşılığında 3 saat 45 dakika serbest zaman kullandıracaktır.

İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay içinde işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya iş yerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve herhangi bir ücret kesintisi olmadan kullanacaktır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışmada Serbest Zaman Kullanımı

Yukarıda hem fazla çalışmayı hem de bu çalışmalar karşılığındaki serbest zaman kullanımından kısaca bahsettik. Yazımızın başında da belirttiğimiz üzere serbest zaman kullanımında hataya düşülmemesi gerekir. Bazı işverenlerin işçilerine ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmaların karşılığı olarak ücret yerine serbest zaman kullanımı konusunda zorlayıcı davranışlarda bulunduğu görülmektedir.

Ulusal Bayram olan 29 Ekim’de resmi tatil, 28 Ekim günü saat 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim’de devam eder. Resmi bayram günleri 23 Nisan, 19 Mayıs, 30 Ağustos ve dini bayram günleri olan ramazan bayramı 3,5 gün, kurban bayramı 4,5 gün olmak üzere 1 Ocak, 15 Temmuz ve 1 Mayıs genel tatil günleri olarak belirlenmiştir.

Bu sürelerde çalışan işçilere serbest zaman kullanımı gibi bir durum söz konusu değildir. Aynı zamanda işçinin hak ettiği serbest zamanı bu sürelerde kullanımı da söz konusu değildir.

4857 sayılı İş Kanunun 44.maddesi gereği, Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde iş yerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.

4857 sayılı İş Kanunun 47.maddesine göre,  4857 sayılı Kanun kapsamına giren iş yerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.

Özetle, ulusal bayram ve genel tatil günleri çalışma yapan işçiye serbest zaman kullandırılması gibi bir hüküm mevzuatımızda yer almamaktadır. Söz konusu günlerde çalışan işçilere yukarıdaki Kanun hükmü gereği ücret ödenmek zorundadır. Aynı zamanda daha önceki fazla çalışma ya da fazla sürelerle çalışma karşılığı serbest zaman kullanmak isteyen işçiye de bugünlerde serbest zaman kullanımı yaptırılmamalıdır.