iskanunu.com 
Ücretli ve ücretsiz izinler bir kısmı yasalarla güvence altına alınmış olarak bir kısmı ise sözleşmelere bağlı olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada bahsedeceğimiz izinler daha çok uygulamada yer bulan ve kanunen de işçilere hak olarak tanımlanan izinlerdir. Ücretli izinlerin başında yıllık ücretli izin, doğum izinleri ve mazeret izinleri gelir.
Yıllık Ücretli İzin
Yıllık ücretli izin hakkı aynı işverene bağlı olarak çalışan işçilere 1 yıllık kıdemini tamamladıktan sonra hak kazandıkları ve kanunda kıdeme bağlı olarak belli sürelerle sınırları belirlenen izindir.
Yıllık ücretli izin süreleri;
| 1 Yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) | 14 Gün |
| 5 Yıldan fazla ve 15 yıldan az olanlara | 20 gün |
| 15 Yıl(dahil) ve daha fazla olanlara | 26 gün |
Bu süreler 4857 sayılı İş Kanunu md.53 ile açıklanan ve uygulamada en alt sınır olarak belirlenen sürelerdir. Bu süreler iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile arttırılabilir. Aynı zamanda yer altında çalışan işçilere ise bu sürelere ek olarak dörder gün daha arttırılarak uygulanır. Ek olarak 18 veya daha küçük yaştaki işçilere ve elli veya daha yukarı yaştaki işçilerde yıllık ücretli izinlerin yirmi günden az olmayacağı belirtilmiştir.
Doğum İzinleri
Kadın işçilerin hamilelik süresinde kullanabildikleri doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere verilen izin hakkıdır. Çoğul gebelikte ise bu süreye 2 hafta daha eklenir. Doğum öncesi sürelerde işçi doğuma 3 hafta kalana dek çalışmaya devam ederse kullanılmayan izin süreleri doğum sonrası izin süresine eklenir. Doğum izinlerine eklenen ve kadın işçilere tanınan diğer izinler ise şu şekildedir;
- Yarım Çalışma ve Yarım Çalışma Ödeneği; Doğum sonrasında doğum izni biten kadın işi bir ay içerisinde İŞKUR’a başvurması halinde yarım çalışma dan faydalanabilir. Bu süreler 1.Doğumda 60 gün, 2.Doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda 180 gün olarak uygulanır.
- Emzirme İzni; Kadın işçiye doğum sonrası çalışmaya başlamasından itibaren çocuk bir yaşına gelene kadar günde 1,5 saat süt izni verilir. Bu süreler çalışma süresinden sayılır.
Doğum izinlerinde bu izinlere ek olarak doğum sonrası kısmi çalışma hakkından da bahsedebiliriz. Her iki ebeveynin de çalışıyor olması durumunda ebeveynlerden birisi bu haktan yararlanmak için başvurabilir. Bu haktan faydalanabilmek için talep eden ebeveynin bunu işverene en az bir ay önce yazılı olarak bildirmesi ve diğer ebeveynin çalıştığını belge ile kanıtlaması gerekmektedir. Bu haktan yararlanmak için işvereninin onayı aranmaz, kanunen hak kapsamına alınan haklardan birisidir.
Mazeret İzinleri
İşçilerin kişisel hayatlarını etkileyen durumların ortaya çıkması halinde kullanabildikleri ve iş kanunu tarafından düzenlenen, işçiye bir hak olarak tanınan izinlerdir. Mazeret izinleri ücretli izinler olup, yıllık izin hakkından düşülemez. İşçi mazeretini beyan edip işverene bu talebini ilettiğinde işveren bu hakkı işçiye kullandırmakla yükümlüdür. Mazeret izinleri iş günü değil, takvim günü olarak düzenlenen bir izin türüdür.
Buna göre 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında mazeret sayılan haller ve izin süreleri şu şekildedir;
| MAZERET İZİNLERİ | İZİN SÜRELERİ |
| İşçinin evlenmesi halinde, | 3 Gün |
| İşçinin eşinin, çocuğunun, annesinin ve babasının veya kardeşinin vefat etmesi halinde, | 3 Gün |
| İşçinin evlat edinmesi durumunda, | 3 Gün |
| İşçinin eşinin doğum yapması halinde babalık izni olarak, | 5 Gün |
| İşçinin en az yüzde 70 engele sahip ya da sürekli hastalığı bulunan çocuğu için bir yıl içinde tek seferde veya bölerek kullanması halinde, | 10 Gün |
Öncelikle iznin mazeret izni olarak kullanılabilmesi için kanunda yer alan hallerden birinin varlığı ile mümkündür. İlgili mazeretini işçi gerekli görülürse dilekçe ile belirtmeli ve mazereti ile ilgili olan evrakları işverene beyan etmelidir. Örn; işçi evlenmesi halinde kullanacak olduğu 3 gün mazeret izni için nikah tarihini aldıktan sonra izin dilekçesini doldururken mutlaka nikah tarihini ve izin talebini açıkça belirtmeli ve işverene yazılı olarak bildirilmesi gerekir.
Ücretsiz İzinler
Ücretsiz izinlerin bir kısmı İş Kanunu tarafından belirlenmiş olsa da genel olarak işçi ve işverenin anlaşması ile veyahut İş Sözleşmesi ile belirlenen izinlerdir. Kanunda yer alan ücretsiz izinler;
Ücretsiz Doğum İzni; Doğum izni biten kadın işçinin talep etmesi halinde kullanabileceği 6 aya kadar ücretsiz izin hakkı bulunmaktadır.
Ücretsiz Yol İzni; Yıllık ücretli iznini farklı bir yerde kullanan işçiye istemeleri ve belgelendirmeleri halinde yolda geçen süreleri karşılamak için toplamda dört gün kadar bir izin hakkı verilir.
Diğer Ücretsiz İzinler; Özel durumlardan doğan ve işçi ile işveren tarafından anlaşılarak kullanılan, süresi ise yine bu anlaşma ile belirlenen izinlerdir. Örnek olarak taşınma izni kanunen verilmesi gereken bir izin olmayıp İş Sözleşmesi ile belirlenen bir izin hakkı olarak tanımlanabilir.
