iskanunu.com 
İlgili Makaleler
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. Maddesinde İş Kazasının tanım olarak; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.
İş kazası sigortası hükümleri Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi ile 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (e) ve (g) bentlerinde sayılan sigortalılar ile Kanuna eklenen Ek 5 inci maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılan sigortalılar için geçerlidir. İş kazasına tabi sigortalılar dışındaki diğer sigortalılar ile sigortalı sayılmayanlara iş kazası hükümleri uygulanması söz konusu değildir.
1. İş Kazasının Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Meydana Gelmesi
5510 sayılı Kanunun 11. maddesine göre işyeri; sigortalı sayılanların maddi olan ve olmayan unsurlarla birlikte işlerini yaptıkları yerler olarak belirtilmiştir. Bunun yanında , iş yerinden üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma , muayene ve bakım, benden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılmaktadır. 5510 sayılı Kanunun 13. maddesinde sigortalıların işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen olayların iş kazası sayılacağı öngörüldüğünden meydana gelen kazanın yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın işyerinde meydana gelen bütün kazaların iş kazası sayılması gerekmektedir.
Örneğin; sigortalıların iş yerlerinde yürürken düşmesi, dinlenme saatinde fiziksel aktivite sırasında (örn. Top oynarken) incinme, kırılma ya da burkulma gibi sakatlık durumlarının meydana gelmesi, bahçede ağaçtan meyve toplarken düşmesi, tarlada çalışırken traktör ile kaza geçirmesi, dinlenme sırasında sobadan vb. ısıtıcılardan zehirlenmesi, işyeri sınırlarında bulunan havuz vb. su alanlarında boğularak ölmesi, ücretli izinli bulunduğu sırada arkadaşlarını ziyaret ettiği zamanda kaza geçirmesi, intihar etmesi iş kazası sayılmaktadır.
Özellikli Durum: 5510 sayılı Kanunda sınırlama getirmeksizin, sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğratan olayların iş kazası sayılacağı belirtilmiştir. Kurum tarafından yayımlanan 2011/50 sayılı Genelgede, dışarıdan bir etki veya herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirilen bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeni ile vefat eden sigortalının ölümünün iş kazası olarak kabulüne imkan bulunmadığı hüküm altına alınmıştır. Bu bağlamda, SGK uygulamasında sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada dışarıdan bir etki olmaksızın (sigortalının işvereni ile veya diğer sigortalılar ile tartışması sonrası kalp krizi geçirmesi gibi) kalp krizi geçirerek vefat etmesi durumunda bu olay iş kazası olarak sayılmayacaktır.
2. Yürütülmekte Olan İş nedeni ile Meydana Gelmesi
Sigortalıların; işverenleri tarafından yürütülmekte olan iş nedeni ile, işyerinde veya iş yeri dışında maruz kaldıkları kazalar iş kazası olarak sayılmaktadır. Yapılan bu düzenleme ile sigortalıların iş yerinde veya işyeri dışında işverenin görevlendirmesi nedeniyle ya da işin niteliği nedeniyle karşılaşacakları kaza riskine karşı koruma altına alınmaktadır.
3. Sigortalının İşvereni Tarafından Görevlendirilerek Başka Bir Yere Gönderilmesi nedeniyle Meydana Gelmesi
5510 sayılı Kanunun 13. maddesine göre; sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işi yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen kazaların, iş kazası sayılacağı kabul edilmiştir. Kanunun lafzından da anlaşılacağı üzere; meydana gelen kazanın iş kazası sayılabilmesi kaza olayının işverenin sigortalıya vermiş olduğu görevle ilgili olup olmadığı , görevin yapılması için geçen süre içinde meydana gelip gelmediğinin tespitine bağlıdır.
Kurum tarafından yayımlanan 2011/50 sayılı Genelgede “İşveren tarafından, işyerinde çalışan bir sigortalının işverenin evindeki bir malzemeyi almak üzere görevlendirilmesi halinde işverenin evine sigortalının gidip gelmesi sırasında uğradığı, muhasebe bürosunda çalışan sigortalının işvereni tarafından mükellefin hesaplarını kontrol etmek için görevlendirilmesi halinde sigortalının bu iş için gidip gelmesi sırasında ve mükellefin bulunduğu yerde çalışması sırasında meydana gelen olayların iş kazası sayılması gerekmektedir. Ancak, görevli olarak gönderilen sigortalının görev konusu ile ilgili olmayan ve görevinin dışında meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaz. Bu nedenle görevli gönderilen sigortalının işi dışında eğlenmek için gittiği sinema veya gece kulübünde herhangi bir nedenden dolayı uğradığı kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi mümkün değildir.” İbaresi ile konuya açıklık getirmiştir.
4. Emziren Kadın Sigortalının Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda Meydana Gelmesi
Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda geçirdiği kazalar da iş kazası sayılmaktadır. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesinin (a) ve (g) bentlerinde sayılan sigortalıların, 4857 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesine istinaden bir yaşına kadar, çocuklarını emzirmeleri için bu Kanunda belirtilen sürelerde sigortalının işveren tarafından ayrılan emzirme odasında veya çocuğun bulunduğu yer ile bu yere gidiş geliş sırasında ve emzirme sürelerinde geçirdiği kazalar iş kazası sayılacaktır. Kadın sigortalının çocuğunu emzirmek için belirlenen zamanda işyerindeki emzirme odasında merdivenden düşmesi sonucu meydana gelen kaza, çocuğun bulunduğu yere gidiş-gelişi esnasında geçirdiği trafik kazaları iş kazası sayılmalıdır.
5. İşverence Sağlanan Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş Ve Gelişi Sırasında Meydana Gelmesi
Sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş-gelişi sırasında meydana gelen kazalar iş kazası sayılacaktır. Burada önemli olan işverence sağlanan bir taşıtın bulunması ve sigortalıların işin yapıldığı yere getirilip götürülmeleri keyfiyetidir. İşverenin kiraladığı bir minibüs veya işyerine ait servis aracı ile sigortalıların sabah evlerinden işyerine, işin bitiminde de işyerlerinden evlerine getirilip götürülmeleri sırasında meydana gelen trafik kazası, tam olarak durmamış araçtan sigortalının inerken düşerek yaralanması veya araç içinde herhangi bir nedenle meydana gelen olay iş kazası sayılması gerekmektedir. Ancak, sigortalının işe gitmek için bindiği servis aracından indikten sonra yolun karşı tarafında bulunan işyerine geçmek için yolu geçerken uğradığı trafik kazası, sigortalının getirilip götürülme hali sona ermesi nedeniyle iş kazası sayılamayacaktır.
6. İş Kazasının Bildirimi ve Bildirim Süreleri
İş kazası, Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının; (a) bendinde sayılan sigortalılar ile Kanunun 5 inci maddesinin (a) ve (c) bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri, Kanunun 5 inci maddesinin (b) ve (e) bentlerinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde ise, eğitim veya staj gördükleri işyeri işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-7’de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanlar e-Sigorta ile Kuruma bildirir veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebilir. Adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirim için tanınan sürede resmi tatil günlerine rastlayan günler üç iş günü hesabında dikkate alınmaz.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç iş günüdür.
7. İş Kazasının Geç Bildirilmesi Veya Bildirimin Yanlış Yapılması
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde yukarıda açıklanan sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneğinin Kurumca işverenden tahsil edilmesi için gerekli işlemler yapılacaktır. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirmeleri ve süresinde bildirilmemesi hâlinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için geçici iş göremezlik ödeneği kendilerine ödenmeyecek, bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir.
8. İş kazası halinde sağlanan haklar nelerdir?
- Geçici iş göremezlik ödeneği
- Sürekli iş göremezlik geliri
- Ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması
- Gelir bağlanmış olanın kız çocuklarına evlenme ödeneği
- Ölen sigortalı için cenaze ödeneği , ödenmesi olarak belirlenmiştir.
Yukarıda sayılanlardan sadece geçici iş göremezlik ödenekleri kısa vadeli sigorta kolları kapsamında, diğerleri ise uzun vadeli sigorta kolları kapsamında yürütülecektir.
9. Gerçeğe aykırı şekilde iş kazası bildirimi yapanlara İdari Para Cezası var mıdır?
Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 5510 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi hükümlerine göre tahsil edilir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun 14. Maddesi ile iş kazalarının kazadan sonraki üç iş günü içinde işverenlerce bildirilmesi SGK’ya bildirilmesi zorunluluğu getirilmiş bu yükümlülüğe uymayan işverenlere idari para cezası uygulaması başlatılmıştır. 01.01.2013 tarihinden sonra meydana gelen iş kazalarının SGK’ya 3 iş günü içinde bildirilmemesinin 2.156 TL, 2014 yılı için 2.240 TL idari para cezası bulunmaktadır.
Ayrıca 6331 sayılı Kanunun 14. Maddesi ile sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadırlar. Söz konusu yükümlüğü yerine getirmeyen sağlık hizmet sunucularına da 2014 yılı için 2.240 TL ( 2013 yılı için 2.156 TL) idari para cezası ödeme yükümlülüğü getirilmiştir.
İşverenin kasden ve ağır ihmali neticesi iş kazasını bu madde gereğince Kuruma zamanında bildirilmemesinden veya yapılan bildirimin eksik veya yanlış olmasından doğan ve ileride doğacak olan Kurumun zararlarından işveren sorumludur.
Feti SAVRAN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
