Hangisi Doğru? Doğum İzni Sıralaması Nasıl Olacak?

Datassist Mevzuat Kulübü 9 Mart 2017 Sizin Sorduklarınız 1 yorum 17,065 Görüntülenme

İlgili Makaleler

Çalışan kadın olmak toplumumuzda diğer (annelik vb.) görevleri de beraberinde getirmiştir. Yasa koyucu, çalışma hayatında kadının haklarının genişletilmesi adına bir takım yasal düzenlemeler getirmiş ve kadın istihdamının desteklenmesini amaçlamıştır. 2016 yılında çalışan kadınların işgücünden mahrum bırakılmaması ve çalışan kadın istihdamının arttırılması amacıyla, özellikle doğum sonrası bir takım hak ve menfaatler çalışma hayatımıza girmiştir. Hangi iznin nasıl kullanılacağı konusu en sık karşılaşılan sorunlardan biri olmuştur. Yeni düzenlemeyi içeren kanun maddesinin ardından yönetmeliğinin yayınlanması da Doğum İzni Sıralaması konusundaki soru işaretlerini gideremedi.

Çalışma Hayatında Kadının Doğum Bağlı İzinlerinde Yeni Uygulamalar

6663 Sayılı Kanun’un 21. maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesine eklenen fıkralar ile; analık izni, çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin veya 6 aya kadar ücretsiz izin sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağına gelmesine kadar ebeveynlere kısmi süreli çalışma hakkı verilmiştir.

Buna göre; ebeveynlerden biri, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir.

Analık İzni

Kadın işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

Kadın işçinin erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.

Çalışma Süresinin Yarısı Kadar Ücretsiz İzin Hakkı

Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde,

Birinci doğumda altmış (60)gün,
İkinci doğumda yüz yirmi (120)gün,
Sonraki doğumlarda ise yüz seksen(180) gün,

süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır.

Altı Aya Kadar Ücretsiz İzin Hakkı

Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir.

Kısmi Süreli Çalışma Talebi

4857 sayılı İş Kanununun 13. Maddesinde bahsedilen durumların gerçekleşmesi ile, ebeveynlerden biri, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir.

Doğum İzni Sıralaması Konusunda Netlik Yok!

Yasa’da belirtilen durumlarda çalışan kadınların, analık izni sonrası, yarım zamanlı çalışma ödeneği alacakları “ çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı” ve yine analık izni bitiminden itibaren “ altı aya kadar ücretsiz izin hakkı” hususlarının ne şekilde ve hangi sıra ile kullanılması gerektiğine dair net ve kesin hükümler maalesef bulunmamaktadır.

Hal böyle olunca da çalışma barışı olumsuz etkilenmekte ve işveren ile çalışan kadın arasında anlaşmazlıklar yaşanmaktadır. Bazı işverenler kadın personellerine;

Senaryo-1

Önce analık izni, daha sonra yarı zamanlı çalışma hakkı ve çocuk ilkokul çağına gelene kadar kısmi istihdam talebinin sırası ile kullanılmasını istemektedir. Yani altı aylık ücretsiz doğum iznini kullandırmak istememektedir. (Kanun koyucu analık izni bitiminden itibaren izin kullanım sırasında net bir sıralama yapmamıştır. Bu şekilde izin kullanımı yaptırılarak 6 aylık ücretsiz izin kullanımını görmezden gelmek işçilere haklı fesih oluşturmakla birlikte işverenlere de cezai yaptırımlara neden olabilir.)

Senaryo -2

Analık izni bitiminden itibaren kadın çalışanına seçimlik hak tanımakta, ya yarım zamanlı çalışma hakkını ya da 6 aylık ücretsiz izin hakkını seçmelerini istemektedir. Çocuk ilkokul çağına gelene kadar kısmi süreli çalışma talebini bu seçimlik haktan sonra değerlendirmektedir. (Kanun koyucu analık izni bitiminden itibaren izin kullanım sırasında net bir sıralama yapmamıştır. Burada işverenlerin çalışanlarına iki talepten birini seçmelerini zorlaması yine Kanuna karşı gelmelerine neden olmaktadır. işçilere haklı fesih oluşturmakla birlikte işverenlere de cezai yaptırımlara neden olabilir.)

Kanun Koyucu izin sırasını kısmen belirtmiş ve aksi durumlardan söz etmemiş. Senaryo 1 ve 2 de olduğu gibi “analık izni” ile doğuma bağlı izinler başlamaktadır. Asıl mesele de analık izni sonrası hangi iznin kullanılacağı konusu olmaktadır. İşçi ve işverenler analık izni bitiminden sonra gelen “yarım zamanlı çalışma izni” ve yine analık izni bitiminden sonra ( Yasada yer alan metin; Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir.) “6 aya kadar ücretsiz doğum izni” ve son olarak da “çocuk zorunlu ilköğretim çağına gelene kadar kısmi süreli çalışma hakkı” getirilmiştir.

Yasa koyucu, analık izni bitiminden sonra, yarım zamanlı çalışma hakkını kullanan bir çalışanın, 6 aya kadar ücretsiz doğum izni hakkını kullanamayacağına dair bir hüküm belirtmemiştir. Bizim özellikle belirteceğimiz husus ise, ilgili hükümlerin yasal zemine oturtulması kadın çalışanların doğum sonrası izin hakları genişletilerek kadınların iş gücü piyasasından uzaklaşmalarını engellemek olmakla beraber, işverenlerin de özel istihdam büroları aracılığı ile “geçici iş ilişkisi” içerisinde doğum vb. izin kullanan personellerinin yerine geçici iş sözleşmesi ile çalışan personelle geçici iş ilişkisi kurabilmeleri sağlanmıştır.

Özetle hem işçi hem de işveren için bir takım haklar tarafların kullanabilmeleri adına mevzuatta yerini almıştır. Kadın çalışanların doğuma bağlı izin haklarının da işgücü paydaşları tarafından yanlış yorumlanmaması için Yasa koyucunun özellikle net hükümler ifade eden uygulama ve esasları belirtmesi gerekmektedir.

Doğum izinleri ile ilgili hakları detaylı incelemek için yazımızı inceleyebilirsiniz.