2022 Bütçe Çalışmaları Tüyoları

Her yıl olduğu gibi, işverenler gelecek yılın işçi maliyetlerinin ne kadar olacağını yılın özellikle son çeyreğinde ciddi olarak ele alıyorlar. Birtakım belirsizlikler ışığında, yeni yıl ve beraberinde getireceği maliyetleri önceden kestirebilmek gayesiyle; ekonomik ve siyasi aksiyonları takip ederek bir tahmin yürütmeye çalışıyorlar. Bu yazımızda işverenlere ve işletmelere ışık tutmak için, biz de kendi tahminlerimiz üzerinden önümüzdeki yılı değerlendireceğiz.

Asgari ücret; Asgari Ücret Yönetmeliği’nin 1. maddesinde “İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını, günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir.” şeklinde ifade edilmiştir.

İşçiler de, tıpkı bu tanımda yer verildiği gibi temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek ve insanca yaşam koşullarını gözetecek bir ücret talebindeler. İşverenler ise, döviz ve enflasyonun neden olduğu artan maliyetlerine bir yenisinin daha eklenmesini istemiyor. İşte bunlara bağlı olarak, asgari ücretle ilgili verilecek kararları, sadece çalışanların gelirlerini etkileyen bir unsur olarak görmemek gerekir. Asgari ücretteki artış, ürün fiyatlarını, istihdam/işsizlik oranlarını, tüm işçilerin ücretlerini de etkileyecek bir denge unsurudur.

Asgari Ücretin Belirlenmesi

Her yıl asgari ücret belirlenmeden önce, işçi ve işverenleri temsil eden sendikalar ve sendika birlikleri, ortak asgari ücret beklentilerini belirler ve duyururlar. Ardından görüşmeler başlar.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu görüşmelerinde, devleti temsilen katılan tarafların yanında, bünyesinde en çok işçiyi ve işvereni bulunduran en üst işçi ve işveren kuruluşlarından değişik işkolları için 5’er temsilci de katılır. Yapılan görüşmeler ve pazarlıklarla bir karara varılarak takip eden yılın asgari ücret tutarı belirlenir.

Asgari ücreti tahmin ederken işçi ve işverenleri temsil eden sendika ve konfederasyonların beklentileri, içinde bulunulan yılın yılsonu enflasyon tahminleri, büyüme oranları, siyasi söylemler ve geçmiş dönemdeki artışlar göz önünde bulundurulur.

Asgari Ücret Tahmininde Güncel Gelişmeler

Ekim ayı için Türk-İş’in açıkladığı 4 kişilik bir aile için açlık sınırı 3.093,20 TL olurken, yoksulluk sınırı 10.075,58 TL. Bir ailenin normal yaşam şartlarına ulaşabilmesi için haneye en az 10.000 TL kazanç giriyor olması gerekiyor.

Merkez Bankası’nın yılsonu enflasyon beklentisi % 16,40 olarak açıklanmıştı. TUİK’in ülke genelinde gıda enflasyonu %29 oranında bildirilmişti. Henüz ekim ayında olduğumuz için, tahminin güncellenmesi mümkün.

İşçi-işveren birliklerinin ise henüz asgari ücret beklentileri için net bir rakam vermediler. Ama açıklanan yoksulluk ve açlık sınırına dayanarak asgari ücrette ciddi oranda bir artış beklendiği kesin.

Artış Senaryoları

• Asgari ücretle ilgili yakın zamanda iktidara yakın medya üzerinden net asgari ücretin “3.500’ün altına düşmeyeceği” yönünde bir tahmin yapıldı. Merkez Bankasının yıllık enflasyon beklentisinin üzerine 7,5 puan ekleyerek asgari ücretin % 23,9 oranında arttığını düşündüğümüzde AGİ dâhil net asgari ücret tutarı 3.501,29 TL yapıyor. Bu tahmin üzerinden ilerlediğimizde karışımıza aşağıdaki tablo çıkıyor:

Asgari ücretin en az 3.500 nete denk geleceği senaryo üzerinden düşündüğümüzde, asgari ücretin işverene maliyetinin en 5.200 olacağını söyleyebiliriz.

• Geçtiğimiz yıllarda yapılan zamlar üzerinden bir tahmine yöneldiğimizde ise, son 10 yılda ortalama olarak yapılan artışlar yıllık enflasyon rakamının 4-5 puan üzerinde gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Buradan hareketle bir tahmin oluşturduğumuzda ise karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo çıkıyor:

Asgari ücretin %20,4 arttığını düşünerek ilerlediğimiz bu senaryoda ise asgari ücretin AGİ dâhil neti 3.402,39 olurken, işverenin maliyeti 5.061 TL olarak karşımıza çıkıyor.

Asgari Ücret Artışı Hangi Bordro Parametrelerini Etkileyecek

Asgari ücretinde değişmesi bordroda birçok parametrenin değişmesi anlamına geliyor. Asgari ücret değiştiğinde;

• AGİ
• SGK Taban ve Tavan Matrahı
• İşverenin Yaptığı BES ve Sağlık Sigortasının Prime Esas Kazançtan İstisna Edilecek Tutarı
• Çocuk ve Aile Yardımlarının Prime Esas Kazançtan İstisna Edilecek Tutarları
• Nakit Verilen Yemek Parasının Prime Esas Kazançtan İstisna Edilecek Tutarları
• Özel Sigortaların Çalışanın Gelir Vergisi Matrahından İndirime Konu Edilebilecek Yıllık Tutarı

asgari ücret tutarına bağlı olarak güncellenir.

Aynı zamanda asgari ücret artışı,

• Tutarı asgari ücret üzerinden belirlenmiş idari para cezaları,
• İşsizlik ödeneği,
• Rapor parası da denilen iş göremezlik ödeneği,
• İsteğe bağlı ödenen sigorta primi tutarları
• Genel sağlık sigortası primleri,
• Askerlik, doğum, yurt dışı gibi sigorta borçlanma ödemeleri

gibi ödemelerin de tutarlarını arttıracaktır.

Asgari Ücrete Bağlı Olmayan Parametreler

Bordro parametrelerinin tamamı asgari ücrete endeksli değildir. Özellikle gelir vergisi tarafında belirlenmiş çoğu indirim istisna tutarları memur maaş katsayılarına göre değişir. Vergiye bağlı bazı verilerde tüm bunlardan bağımsız olarak belirlenir.

Örneğin, gelir vergisi dilimlerini her yıl bir kritere dayandırarak tahmin etmek zordur. Çünkü asgari ücret ya da maaş katsayısı gibi belirgin bir değişkene bağlı belirlenmiyor. Bu nedenle önümüzdeki yılla ilgili gelir vergisi dilimlerinin tahmininin doğru çıkması tesadüften öteye gidemez.

• Gelir vergisi dilimi tutarları, gelir vergisi oranları
• Engelli vergi indirimi tutarları
• Aile-çocuk yardımı gelir vergisi istisnaları
• Yemek kartlarına ve yol kartlarına iş günü bazında tanından vergi istisna tutarları

gibi bordro parametreleri asgari ücretin artışından dolaylı olarak etkilense de doğrudan bu parametreye bağlı hesaplanmaz.

Gelir vergisi dilimlerinde tahmin yürütürken dolaylı olarak mutlaka asgari ücret tahmini üzerinden de ilerlenebilir. Örneğin asgari ücretin hangi ayda gelir vergisinden bir üst dilimden vergilendirilmeye başlanacağını hesaplayarak gelir vergisinin ilk diliminin en azından buna bağlı tahmin edilmeye çalışılması olasıdır. Ama yine de tam tahmin tesadüfidir, yeni yılda açıklanan yeni gelir vergisi dilimleri bizler için sürpriz olur.

2022 yılı bütçe çalışmalarınızı, sizler için 2022 yılı için tahmini parametrelerle hesaplama yapan ve Eylül ayından itibaren ücretsiz kullanıma açtığımız aşağıdaki adresimiz üzerinden yapabilirsiniz:

www.neolacak.net-brut.com 

!!! GÜNCELLEME NOTU: Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 2021 yılı yıl sonu tahminini % 18,40 olarak güncellediğini duyurdu (28 Ekim 2021)