İkale Sözleşmesi Nedir?

İşveren ile işçi arasında kurulmuş olan iş sözleşmesinin feshedilebileceği birden fazla durum söz konusudur. Fesih sebepleri arasında işçinin veya işverenin lehine olabilecek tek taraflı sebeplerin yanı sıra bir de işveren ve işçinin iş sözleşmesini karşılıklı anlaşarak sonlandırabileceği bir durum daha vardır. Bu tür sonlandırma sözleşmelerine ikale sözleşmesi denir.

İşçi ve işveren fesih sonrası işe iade davası gibi yasal süreçler ile süreci uzatmamak ve işçinin de menfaatini gözeterek orta yol bulabilmek adına, işveren tarafından işçiye ek menfaatler sağlayarak ikale sözleşmesi uygulanabilmektedir. İkale sözleşmesinin, sözleşmeyi sona erdirici etkisinin iş sözleşmesi türleri bakımından bir farkı bulunmamaktadır. Belirli süreli iş sözleşmesi ve belirsiz iş sözleşmesi ikale ile sona erdirilebilir.

İş sözleşmelerinin ikale ile sona erdirildiği hallerde Yargıtay tarafından somut olaya uygulanacak ilk prensip makul yarar prensibidir. İşçi açısından makul yarar gözetilerek sözleşme yapıldığında işçi, işe iade davası açamamaktadır. Burada işçiye işveren tarafından fesih süresine göre, alacağı ödeneklerden daha az bir tutar olmaması ve hatta ek menfaatler de sunulması daha makul olacaktır.  Fakat ikale sonrası işçi makul yararın gözetilmediğini öne sürerek dava sürecine gidebilir. İkale sözleşmesinin yazılı olarak yapılması fesih sonrası karşılıklı oluşabilecek anlaşmazlıklarda ispat olarak kullanılabilmesi için daha faydalı olacaktır.

İkale Sözleşmesinde Hangi Ödemeler Eklenebilir?

Öncelikle İkale sözleşmesin eklenecek ödenekler, işçi ve işveren arasında açık hükümler ile kararlaştırılmalıdır. Ödemelerin detaylı olarak belirtilmesi uygulanacak bordroda uygulanacak yasal kesintilerin muafiyetleri açısından da önemlidir. Burada önemli olan konulardan biri, makul yarar prensibini göz önüne alarak, işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi alacaklarının yanında sözleşmeyi işçi açısından daha makul kılabilecek şekilde ödeneklerin eklenmesi, işçinin fesih sonrası dava sürecine gitmesinin de önüne geçebilmektedir. İkale sözleşmesi kapsamında işçiye kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, iş sonu tazminatı, iş güvencesi tazminatı hatta boşta geçen süreye ait ücret ve taraflarca kararlaştırılması halinde diğer hakların ödenmesin kararlaştırılması mümkündür. İki tarafın mutabakat sağladığı ödenekler sözleşmeye eklenerek, işçiye ödenmelidir.

İkale ile Ödenen Tutarların Yasal Kesintileri Nasıl Uygulanır?

İkale ile işçiye verilecek ödeneklerin bazıları için hangi istisnalara tabi olduğu açıkça kanun maddesi ile belirtilmemiştir.

SGK İstisnaları bakımından;

Sigorta primlerindeki istisnalar için 5510 sayılı kanunda belirtilen matraha eklenecek ve eklenmeyecek ödenekleri baz alarak çıkarımlarda bulunabiliriz.

5510 sayılı kanunun 80. Maddesini incelediğimizde;

a) Hak edilen ücretler ile prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay için yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınır.

b) Ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları, emekli ikramiyesi ile Bakanlıkça tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, görevin yerine getirilmesi için zorunlu olarak yapılan aynî yardımlar ile Bakanlıkça belirlenecek diğer aynî yardımların asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen kısmı, prime esas kazanca tâbi tutulmaz.

Kanunda sigorta primden istisna olacak ödeneklerden yola çıkarak, ikale sözleşmesin eklenen kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, iş sonu tazminatı ödemeleri prime esas kazanca dahil edilmeyerek, sgk kesintilerinden muaf olmaktadır. Bunun dışında eklenen ödeme kalemleri için kanun maddesinde muaf olan kalemler içerisinde yer alıp almadığı, kontrol edilmelidir.  Yukarıda maddede belirtilen tazminatlar dışında ödenen işçinin çalıştığı sürede hakkedişi bulunan kullanmadığı izinler için ödenen izin parası gibi tutarlar prime esas kazanca dahil edilerek, sigorta kesintilerine tabi tutulmalıdır.

Gelir Vergisi İstisnaları bakımından;

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrasının 7 numaralı bendinin, 27/03/2018 tarihinde yürürlüğe giren 7103 sayılı 5. maddesiyle değişik hali:

7. (Değişik: 21/3/2018-7103/5 md.)

 a) 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu ve 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (Hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.)

 b) Hizmet erbabının tabi olduğu mevzuata göre bu bendin (a) alt bendinde belirtilen istisna tutarının hesabında dikkate alınmak şartıyla, hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar (Bu bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.)

2018 yılında kanun maddesine eklenen değişiklik ile gelir vergisinden istisna tutulacak ödemeler açıkça bildirilmiştir. Buradan yola çıkarak, işçiye ödenecek tutarın işçinin kıdem süresine göre kıdem tazminatı tavanı kadar olan tutara denk gelen tutar, gelir vergisinden muaf olmaktadır. Kıdem tavanını aşan tutar ise, gelir vergisi kesintisine tabi olmaktadır. Yukarıda maddede belirtilen tazminatlar dışında ödenen işçinin çalıştığı sürede hakkedişi bulunan kullanmadığı izinler için ödenen izin parası gibi tutarlar da gelir vergisi kesintilerine tabidir.

Damga Vergisi bakımından;

İkale kapsamında yapılan her türlü tazminat ve ek ödemeler damga vergisine tabi olmaktadır.

İkale Sözleşmelerinde SGK Çıkış Kodu Ne Olmalı?

İkale sözleşmesi için kanun maddesinde belirtilen özel olarak bir çıkış kodu bulunmamaktadır. İkale, karşılıklı bir anlaşma ile fesih süreci olduğundan, ’04 – Belirsiz Süreli Sözleşmenin İşveren Tarafından Haklı Sebep Bildirilmeden Feshi’ çıkış kodu karşılıklı anlaşma kavramını barındırmaması sebebi ile tercih edilmemelidir. ’03-İstifa’ kodu ise tek taraflı işçinin feshetme talebi gibi gözükecek, bu da ikalenin içeriğine uygun olmayacaktır. İkale sözleşmelerinde yaygın olarak ’22-Diğer Nedenler’ çıkış kodu kullanılmaktadır. Fakat ikale sözleşmeleri için özel bir çıkış kodu belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

İkale Sözleşmelerinde Yeni SGK Çıkış Kodu Gerekli başlıklı yazımızı görüntülemek için tıklayınız.