iskanunu.com 
İlgili Makaleler
Çalışma hayatının işçi ve işveren açısından değerlendirilmesi gerektiğinde, karşılıklı haklar ve yükümlülükler oldukça önemli bir yere sahiptir. Bir çok çalışan kıdem ve ihbar tazminatından sıklıkla bahsederken bir diğer tazminat türü olan kötüniyet tazminatından bihaberdir. Yazımızda çalışma hayatı taraflarının pek karşılaşmadığı ama Yasalar ile şekli ve sınırı çizilmiş olan kötüniyet tazminatını örnek vererek ele alacağız.
Kötü Niyet Tazminatı Nedir?
Kötü niyet tazminatı: iş güvencesinden yararlanamayan işçinin, belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından kötü niyetli olarak feshedilmesinin hukuki yaptırımı olarak karşımıza çıkmaktadır. Kötü niyet tazminatını İş Hukuku açısından irdelediğimizde, 4857 sayılı İş Kanunun 17.maddesi ile karşılaşmaktayız. İş güvencesi hükümlerinden yararlanmayan, belirsiz süreli sözleşmeyle çalışan işçilerin iş sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda bildirim süresinin üç katı tutarında “kötü niyet tazminatı” talep edebilecektir. Kötü niyet tazminatı ihbar tazminatından tamamen bağımsız bir tazminat olup, ihbar tazminatı ödenmesi kötü niyet tazminatı ödenmesi hakkını ortadan kaldırmamaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu mad. 17/6’da; “18’inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21’inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin (iş güvencesi kapsamı dışında kalan işçilerin) iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir” denmiştir.
854 sayılı Deniz İş Kanunu mad. 16’da; “Gemi adamının sendikaya üye olması, şikayete başvurması gibi sebeplerle işinden çıkarılması hallerinde ve genel olarak hizmet akdini bozma hakkının kötüye kullanıldığını gösteren diğer durumlarda “B” bendinde yazılı önellere ait ücretlerin üç katı tutarı tazminat olarak ödenir” denmiştir.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu mad. 434’de; “Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür” denmiştir.
Görüldüğü üzere, kötü niyet tazminatı 4857 sayılı İş Kanunu, 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olup 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunda (Basın İş Kanunu) ise kötü niyet tazminatı düzenlenmemiştir.
Kötü niyet Tazminatı Miktarı ve Gerektiren Haller
Hangi hallerin kötü niyetli sayılacağı İş Kanunu’ nda belirtilmiş değildir. Ancak Kanunun gerekçesinde kötü niyetli feshe çeşitli örnekler verilmiştir. İşçinin, işvereni hakkında şikâyette bulunması, işçinin, işvereni aleyhine dava açması, işçinin, işvereni aleyhine şahitlik yapması vb.
Kötüniyet tazminatını gerektirecek durumlardan birisi de, sözleşmenin sona ermesinde işverenin objektif iyi niyet kuralları ve dürüstlük ilkesi dışında davranması ile hakkın kötüye kullanılmasından kaynaklı halleri örneklerle çoğaltabiliriz.
Dikkat edilmesi gereken husus, iş güvencesi kapsamında olan işçiler, yani işyerinde 30 kişiden veya daha fazla işçi çalışan işyerlerindeki en az 6 aylık kıdemi olan işçiler, kötü niyet tazminatından yararlanamazlar. Kanun bu işçiler için yazılı ve geçerli sebep ihtiva eden fesih olmadıkça işine son verildiği takdirde işe iade ve bu işe iade kararına uyulmaması halinde de iş güvencesi tazminatı diyebileceğimiz bir tazminat öngörmüştür.
İşçinin işvereninden kötüniyet tazminatı talep edebilmesi için, fesih hakkının kötüye kullanıldığının kanıtlaması gerekmektedir. Örneğin, işçi işverenini, fazla mesai ücretinin ödenmemesi nedeni ile ALO 170 İhbar Hattı aracılığı ile ilgili birimlere şikayet etmesi nedeni ile işvereni tarafından işten çıkartıldığında, somut olayda fesih hakkının kötüye kullanıldığını ispat edebilir. Kanun burada ispat yükünü işçiye yüklemiştir. Fesih hakkının kötüye kullanılması, sadece usulüne uygun yapılan bildirimli fesih de değil, usulsüz fesihte de söz konusu olabilir. Bu durumda işçi işvereninden hem kötüniyet tazminatı, hem ihbar tazminatı ve hem de kıdem tazminatı talep edebilir.
İş Kanunun 10.maddesi gereği, kötü niyet tazminatından bahsedilebilmesi için iş akdinin sürekli bir işte çalışmayı öngörmesi gerekmektedir. Çünkü Kanun koyucu süreksiz işlerde İş Kanunu md. 17’nin uygulanamayacağını belirtmektedir. Bilindiği gibi nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir
Kötü niyet Tazminatı Miktarı
Kötü niyet tazminatı miktarı yukarıda belirtildiği gibi fesih bildirim süresinin üç katı tutarında bir tazminat olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada vurgulamamız gereken durum, Yargıtay Kararı ile birbiri hakkında çelişen kararlar da olsa, kötü niyet tazminatına esas teşkil edilen sürenin, sözleşmeler ile arttırılmış olan bildirim sürelerine göre değil, kanuni bildirim süresine göre hesap edilmesi gerekmektedir.
Tablo: Kötü Niyet Tazminatı Miktarı (Günlük Brüt Ücret Üzerinden Hesaplanmaktadır.)
İşyerindeki kıdemi 6 aya kadar olanlar için 2 hafta x 3 = 6 haftalık,
İşyerindeki kıdemi 6 aydan 1,5 yıla kadar olanlar için 4 hafta x 3 = 12 haftalık,
İşyerindeki kıdemi 1,5 yıldan 3 yıla kadar olanlar için 6 hafta x 3 = 18 haftalık,
İşyerindeki kıdemi 3 yıldan fazla olanlar için 8 hafta x 3 = 24 haftalık
4857/32’nci Madde’nin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur. İhbar önelleri giydirilmiş ücrete göre hesaplanacaktır. İşveren, hem bildirim sürelerine uymamış hem de iş sözleşmesini kötü niyetli olarak feshetmişse ihbar ve kötü niyet tazminatlarının ayrı ayrı hesaplanıp ödenmesi gerekir.
Soru: Bir iş yerinde 10 yıldır çalışmakta olan Özgür Bey’ in iş akdi haksız nedenle fesih edilmiş, karşılığında kötü niyet tazminatına ilişkin hükümler uygulanmıştır. Özgür Bey’in 1.500,00 TL aylık brüt ücreti, iş sözleşmesi nezdinde her yıl Ekim ayında 1.095,00 TL tutarında yakacak yardımı verilmektedir. Özgür Bey’in alacak olduğu kötü niyet tazminatı miktarını hesaplayınız.
Cevap: Örneğimizde Özgür Bey’in aylık brüt ücreti ile kendisine sağlanmış olan para ile ölçülebilir menfaatlerin kötü niyet tazminatına esas günlük ücrete düşen tutarı bulmamız gerekmektedir.
Brüt kötü niyet tazminatı = Günlük giydirilmiş ücret x (Bildirim süresi gün sayısı x 3 )
Bildirim süresi Kanuni sınır = 56 gün
Ücret: 1.500,00 / 30 =40,00 TL
Yakacak Yardımı: 1.095,00 / 365 = 3,00 TL
Brüt kötü niyet tazminatı = 43,00 x (56×3) = 7.224,00 TL
Gelir Vergisi(%15) = 7.224,00 x %15 =108,36 TL
Damga Vergisi (%0,759) = 7.224,00 x %0,759 =54,83 TL
Net kötü niyet tazminatı = 7.224,00 – 108,36– 54,83 = 7.060,81 TL
Feti SAVRAN
İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı /Sosyal Güvenlik Denetmeni
